کاربرد نشادر در پزشکی

شاید پیش از این نام نشادر را شنیده باشید زیرا این ماده در عطاری‌ها نیز در حجم کم به فروش می‌رسد. کاربرد نشادر در تمام زمینه‌ها قابل توجه است اما تمرکز ما در این مقاله به کاربرد نشادر در پزشکی است. یک کاربرد نشادر در پزشکی استفاده از این ماده در درمان عفونت ادراری و سنگهای مجاری ادراری است که اتفاقا از همین قابلیت در دامپزشکی نیز استفاده می‌شود.

معرفی نشادر یا کلرید آمونیوم

پیش از هر چیز بهتر است که نشادر را کاملا خدمت شما معرفی کنیم. نشادر با فرمول شیمیایی NH۴Cl، در واقع همان کلرید آمونیوم است که هم در طبیعت وجود دارد و هم به صورت مصنوعی در کارخانه‌ها تولید می‌شود. نشادر را به دو شکل می‌توانید ببینید:

پودری سفیدرنگ
کریستالهای بی‌رنگی که جاذب رطوبت هستند

کاربرد نشادر در زمینه‌های گوناگون

اگر در روستاها زندگی می‌کنید و کشاورزی یا دامداری دارید احتمال سروکار داشتنتان با نام نشادر، بیشتر می‌شود زیرا از این ماده نه تنها در دامداری و مثلا برای درمان عفونت ادراری در حیواناتی مثل اسب و بز استفاده می‌شود بلکه از آن به عنوان کود، به طور گسترده در کشاورزی نیز استفاده می‌شود. اسید بوریک، مونو‌آمونیوم فسفات، اسید فسفریک، پتاسیم هیدروکساید و اوره فسفات، نام برخی دیگر از کودهای کشاورزی است.

همان‌طور که گفته شد از نشادر در صنایع مختلف استفاده می‌شود از صنعت کشاورزی و دامداری تا آزمایشگاه‌ها و صنایع غذایی و فلزی تا دامپزشکی و پزشکی.

مثلا یکی از قابلیتهای نشادر قابلیت طعم‌دهندگی به غذاست که از این قابلیت در صنایع غذایی و گاه به عنوان جایگزینی برای نمک طعام استفاده می‌شود. موادی با نام‎‌های شیمیایی که کاربرد غذایی خوراکی دارند، کم نیستند مثلا پرمنگنات پتاسیم، سولفات منیزیم و آمونیوم بی‌کربنات.

خاصیت دیگر نشادر قابلیت مخمری است و مثلا از آن برای تخمیر نان استفاده می‌شود.

نشادر در صنایعی همچون فلزکلری و باطری‌سازی و… نیز کاربرد دارد. اما در اینجا ما صرفا به کاربرد نشادر در پزشکی و درمان بیماریها می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: واکنش های نشادر

کاربرد نشادر در پزشکی و درمان بیماریها

کلرید‌آمونیم یا نشادر هم اکنون در پزشکی مدرن، به عنوان دارو برای بیماریهای مختلفی تجویز می‌شود که از جمله آنهاست بیماری های کمی حجم و اسیدیته ادرار، آلکالوز متابولیک، کمبود کلر، ادم قبل از قاعدگي و بيماري مه‌نيير.

همچنین این ماده در ترکیب با برخی مواد دیگر نیز به صورت دارو وجود دارد. ترکیب کلرید آمونیوم با دیفن هیدرامین به عنوان داروی ضد سرفه و خلط آور در پزشکی تجویز می‌شود.

میزان و نحوه استفاده از دارو در بیماریهای مختلف مذکور متفاوت است. همچنین این میزان به سن و وزن افراد نیز بستگی دارد. مصرف دارو حتما باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.بیمار در حین درمان با نشادر باید از نظر علایم مسمومیت با دارو، پایش شود.

آمونیوم کلراید هم به صورت تزریق وریدی و هم به صورت خوراکی تجویز می‌شود. قرص آمونیوم کلراید از مجراي گوارش به سرعت جذب مي شود که این جذب ظرف 3 تا 6 ساعت، کامل می شود. توجه داشته باشید که قرص را با شکم پر مصرف نمایید تا کمترین عوارض گوارشی را تجربه کنید.

دفع دارو نیز از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

داروی آمونیم کلراید برای تنظیم ph خون و ادرار

آمونیم کلراید یا نشادر در دسته دارویی اسیدی کننده ادرار و دسته شیمیایی آمونیم قرار دارد.

این ماده با استفاده از آزاد کردن یونهای هیدروژن و کلر در خون و مایع سلولی، موجب کاهش پی‌اچ خون و بدن می شود و بنابراین در حالتی که تعادل اسید و باز (قلیا) در بدن به هم ریخته است و فرد دچار آلکالوز متابولیک یا قلیایی شدن شدید بدن شده است آن را اصلاح می‌کند.

مکانیسم اثر نشادر در کاهش پی‌اچ بدن و اسیدی‌تر کردن خون به این شکل است که با تبدیل کاتیون آمونیم به اوره در کبد، یک هیدروژن آزاد می‌شود که با ترکیب این هیدروژن با یون بی‌کربنات، بدن فرصت می‌یابد آب و گاز کربنیک تولید کند.

کلر موجود در نشادر نیز جایگزین بی‌کربنات می‌شود. وقتی کلرور جایگزین بی‌کربنات می‌شود، نسبت بی‌کربنات با اسیدکربنیک نیز تغییر می‌کند و اسیدوز خفیف ایجاد می‌شود که برای بدن مضر نیست. اینجاست که میزان مصرف و تجویز دارو اهمیت خودش را نشان می‌دهد. میزان نشادری که وارد بدن قلیایی شده می‌شود، باید به اندازه‌ای باشد که بدن از ورطه قلیایی شدید به اسیدوز شدید نیفتد.

از سوی دیگر با پیوند خوردن آنيون كلرور و بازهاي ثابتی که در مايع خارج سلولي وجود دارند و بیشتر شدن دفع آبهای خارج سلولی و الکترولیت‌ها، جابه جایی مایعات بدن به نفع اصلاح قلیایی شدن بدن، سرعت می‌گیرد.

همچنین به کمک نشادر، یونیزاسیون کلسیم افزایش پیدا می‌کند که این به بهبود تتانی (انقباض غیر ارادی عضله) ناشی از آلکالوز کمک می‌کند.

نشادر در درمان بیماریهای مجاری ادراری

آمونیوم کلراید یک داروی مدر است یعنی ادرارآور بوده و حجم ادرار را افزایش می دهد. همین ویژگی به اضافه قابلیت این دارو در کاهش ph ادرار، موجب شده است که از این ماده در درمان برخی مشکلات مربوط به ادرار و مجاری ادراری استفاده شود.بنابراین نشادر یک داروی اسيدي‌كنندۀ سيستميك و ادراري و ديورتيك است.

همچنین از آنجا که آمونیوم کلراید یا نشادر، موجب افزايش حلاليت يون‌هاي فسفات و كلسيم می‌شود بنابراین از آن در درمان سنگ‌ های فسفاتی مجاری ادراری نیز استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: کاربردهای سولفات منیزیم

نشادر به عنوان یک داروی خلط آور

نشادر با تحریک مخاط برونش، باعث افزایش تولید مایعات تنفسی و به دنبال آن آسان‌تر شدن سرفه می شود.
هم اکنون از ترکیب دیفن هیدرامین+آمونیوم کلراید، برای تسکین سرفه، کاهش علایم آلرژی و نیز رقیق کردن مخاط استفاده می‌شود تا بتواند با سرفه از بدن خارج شود.

دیگر کاربردهای نشادر در پزشکی

دیورتیک بودن و توانایی نشادر در خارج کردن مایعات بیشتری از بدن، باعث شده است که از این دارو برای درمان مبتلایان به بیماری ورم بدن، استفاده شود.

از كلرور آمونيوم برای دفع سریعتر داروهای بازی و بهبود دریازدگی و حرکت زدگی نیز استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: کاربرد اروزیل در داروسازی

کمی بیشتر در مورد نشادر به عنوان یک دارو

کلرید آمونیم برای افراد مبتلا به نارسایی کلیوی یا نارسایی کبدی منع مصرف دارد و در مورد مبتلایان به ادم قلبی و سیگاریها باید با حساسیت‌های لازم را به خرج داد.

از عوارض جانبی احتمالی دارو می توان به استفراغ، تهوع، درد شکمی، واکنشهای محل تزریق، تشنج، نوار مغز غیر عادی، گیجی روانی، سرگیجه، افزایش تعداد تنفس، راش، هیپوکالمی، علایم سمیت آمونیوم، تتانی کمبود کلسیم و اسیدوز متابولیک،ا شاره کرد.

استفاده از قرص نشادر به ویژه اگر مقدارش زیاد باشد می‌تواند تحريك مخاط معده، ناراحتي معده، بي اشتهايي، تهوع، استفراغ و تشنگي را به دنبال داشته باشد. مقادير بسيار زياد نشادر می تواند موجب اسيدوز و كمي پتاسيم خون شود.

نشادر در طب سنتی

نشادر تولید شده در کارخانه‌ها داری طبیعتی گرم و خشک است . از آن به شکل ضماد، برای درمان برخی ناراحتی های پوستی استفاده می شود و نیز از دود کردن آن برای فراری دادن حشرات استفاده می شود .

نشادر در درمان بیماریهای پوستی

در طب سنتی از ترکیب نشادر و روغن کنجد به عنوان ضماد ضدجوش غرور جوانی استفاده می شود و همچنین از مالیدن آن روی پوست به عنوان ضد خارش استفاده می شود. از ترکیب نشادر و عسل برای رفع لکه های پیسی استفاده می‌شود.

کاربرد دیگر نشادر در طب سنتی ، استفاده از آن برای بهبود بیماری پوستی ویتیلیگو یا برص است. در این راستا سه نسخه وجود دارد:
ضماد ترکیب نشادر با كمى روغن گل يا زرده‏ خام تخم مرغ‏

مالیدن هرشب ترکیب کوبیده شده سیر یا موسیر با نشادر

نشادر را با زاج سبز و کف دریا کوبیده و در روغن زرده تخم مرغ حل کند و شبها آن را بمالد و در عین حال صبح ها از آب جوشانده بادیان، انیسون و تخم کرفس که با سکنجبین ترکیب شده بنوشد.

اروزیل

گلایسین