مواد شیمیایی خوراکی و غذایی - فدک دیار کیمیا

مواد شیمیایی خوراکی تأثیر شگفتی در زندگی امروزه انسان‌ها دارند. این دسته از مواد شیمیایی بر خلاف مواد شیمیایی صنعتی که در صنایع کاربرد دارند، در تولید مواد غذایی و خوراکی نقش مفیدی ایفا می‌کنند.

تمام تولید کنندگان مواد غذایی از این مواد شیمیایی و افزودنی‌ها استفاده می‌کنند و با کمک آنها خاصیت‌های فوق العاده به مواد غذایی می‌بخشند.

البته در کنار اینکه برخی از افزودنی‌ها بی ضرر هستند، برخی دیگر باعث برخی مشکلات می‌شود و باعث احساس حالت تهوع و سردرد در برخی افراد می‌شوند.

 معمولاً مواد شیمیایی خوراکی با اهداف مختلفی مانند تغییر رنگ، نگهداری بیشتر و جذاب‌تر شدن مواد غذایی استفاده می‌شوند که بیش از 14 هزار افزودنی و مواد شیمیایی در آزمایشگاه‌ها برای تولید مواد غذایی کشف شده‌اند.

برای آشنایی بیشتر با این دسته از مواد شیمیایی پیشنهاد می‌کنیم در ادامه همراه ما باشید.

مواد شیمیایی خوراکی چه هستند؟

مواد شیمیایی به ترکیبات مشخص شده و ثابت گفته می‌شود. برای مثال، آب همواره از ترکیب مشخصی از هیدروژن و اکسیژن تشکیل می‌شود و به‌عنوان یک ماده شیمیایی قابل تشخیص در طبیعت وجود دارد.

ترکیباتی که برای این عنصر در نظر گرفته شده در همه جای دنیا یکی است و ترکیب دیگری به این ماده اضافه نمی‌شود و یا در صورت اضافه شدن به ماده شیمیایی دیگری تبدیل خواهد شد.

از طرفی، مواد شیمیایی در دو دسته طبیعی و آزمایشگاهی قرار دارند و به دو گروه مواد آلی و غیر آلی تقسیم‌بندی می‌شوند. مواد شیمیایی از نوع خوراکی نیز به موادی گفته می‌شود که جزء لاینفک مواد غذایی به حساب می‌آیند و در دنیای مدرن امروز کاربردهای متنوعی دارند.

هر کدام از مواد غذایی که در طول روز مصرف می‌کنید، چه به‌صورت طبیعی به‌دست آمده باشد و چه به‌صورت آزمایشگاهی و کارخانه‌ای از مواد شیمیایی مشخصی تشکیل می‌شود.

همچنین برخی رنگ‌ها، مزه ها و مواد افزودنی غذاها با کمک مواد شیمیایی به صورت خوراکی شکل می‌گیرند و تنها در صورتی می‌توانید از مواد شیمیایی در امان بمانید که در مزرعه‌ای زندگی کنید و تمام مواد اولیه را به‌صورت ارگانیک به‌دست آورید.

خیلی به اشتباه تصور می‌کنند که برنامه غذایی آنها باید فاقد مواد شیمیایی باشد و تمام تلاش خود را برای عدم ورود مواد شیمیایی خوردنی به داخل برنامه انجام می‌دهند.

برخی مواد شیمیایی برای بدن ضروری و دارای ارزش غذایی است. اما برخی دیگر هیچ ارزش غذایی ندارند و به‌اصطلاح به‌عنوان مواد شیمیایی قابل خوردن مضر شناخته می‌شود. جالب است بدانید تعداد مواد شیمیایی از نوع خوراکی روز به روز در حال افزایش است و ارزش‌های مختلفی به مواد غذایی متنوع می‌بخشند.

کاربردهای مواد شیمیایی خوراکی

مواد شیمیایی خوراکی برخلاف مواد شیمیایی کشاورزی که در امور کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تأثیرات مفیدی در تولید و نگهداری مواد غذایی دارد. این دسته از مواد شیمیایی به‌عنوان مواد افزودنی شناخته می‌شوند و به افزایش ماندگاری مواد غذایی کمک می‌کنند.

همچنین در ایجاد رنگ، رایحه و مزه فوق العاده آنها تاثیرگذارند. دیگر کاربردهای این دسته از مواد شیمیایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از آنها به‌عنوان مکمل‌های غذایی
• قابل نگهداری در ظروف های بسته بندی مواد غذایی مانند بطری‌ها، فنجان ها و بشقاب‌ها
• مبارزه با بیماری‌ها در حیوانات مزرعه یا محصولات زراعی
• تأثیر منحصر به فرد در نتیجه فرآیند تولید مانند گرمایش و پخت و پز
• افزایش استحکام محصولات غذایی با طعم ترش
• تنظیم و کنترل ph مواد غذایی

افزودنی‌های مجاز (اسانس)

افزودنی‌های مجاز به‌عنوان های مختلف مانند نگهدارنده آنتی‌اکسیدان، شیرین کننده ها، مکمل‌های غذایی، افزایش عطر و طعم استفاده می‌شوند.

از جمله افزودنی‌های مجاز خوراکی می‌توان به نیتریت‌ها و نمک ها اشاره کرد که در تولید انواع محصولات غذایی پر کاربردند.

نگهدارنده

تمام محصولات غذایی دارای مواد نگهدارنده هستند که در طول تهیه آنها از مواد نگهدارنده برای پیشگیری از کپک و فساد غذا استفاده می‌شود.

نگهدارنده‌ها باعث می‌شود در مسیر حمل و نقل، ماده غذایی به سلامت به‌دست مشتری برسد و هیچ یک از عوامل بیرونی بر مواد غذایی تاثیرگذار نباشد. از جمله نگهدارنده های مواد شیمیایی می‌توان به نیتریت‌ها و سولفید ها اشاره کرد.

همچنین آنتی‌اکسیدان ها نگهدارنده‌های خوب مواد شیمیایی هستند که به‌عنوان جاذب رادیکال آزاد نیز شناخته می‌شوتد. این دسته از نگهدارنده‌ها بر خلاف نگهدارنده های طبیعی مانند نمک، سرکه، الکل و غیره می‌توانند مضر باشند و برخی علائم تحریک کننده را ایجاد کنند.

شیرین کننده

مطمئناً با انواع شیرین کننده های مواد غذایی آشنا هستید. شیرین کننده های مواد غذایی به دو دسته طبیعی و شیمیایی تقسیم می‌شوند که مواد شیمیایی شیرین کننده در تولید انواع مواد غذایی استفاده می‌شود.

از ویژگی‌های بارز شیرین کننده های مصنوعی و شیمیایی می‌توان به نداشتن کالری و پیشگیری از چاقی اشاره کرد که برای افراد مبتلا به دیابت و دیگر بیماری‌ها مناسب است.

نمونه‌هایی از مواد شیمیایی خوراکی

همان‌طور که گفته شد مواد شیمیایی خوراکی با سایر مواد شیمیایی مانند مواد شیمیایی دام متفاوت هستند. در این قسمت به برخی از مواد شیمیایی خوردنی برتر و رایج می‌پردازیم و ویژگی ‌های هر یک را برای شما بازگو می‌کنیم:

اسید بوریک: اسید ضعیف معدنی

اسیدبوریک همان هیدروژن هیدروژن بورات یا ارتو بوریک اسید، یکی از اسیدهای ضعیف معدنی است که رفتارهای شیمیایی مختلفی از خودش نشان می‌دهد.

این ترکیب در زمینه‌های مختلف استفاده می‌شود و در تولید انواع ماده ضدعفونی کننده، حشره کش ها و بازدارنده شعله کاربرد دارد. همچنین از این ترکیب شیمیایی خوراکی برای کنترل اسیدیته آب استخر استفاده می ‌شود.

کربنات پتاسیم

کربنات پتاسیم ترکیب معدنی پرکاربرد و حلال در آب است که به‌صورت جامد مرطوب به‌دست می‌آید. این ترکیب به‌عنوان عامل ورآمده خمیر قابل استفاده است و برای کاهش اسیدیته مواد غذایی نیز به کار می‌رود.

همچنین با حل شدن در آب بشدت قلیایی می‌شود. از دیگر کاربردهای این دسته از مواد شیمیایی می‌توان به تولید ژله، ساخت شیشه‌های خاص و تولید رنگدانه‌ها و جوهر های چاپی اشاره کرد.

آمونیوم بی کربنات

کربنات بی آمونیوم یک ترکیب شیمیایی غیر آلی است که به حالت جامد و بی رنگ به‌دست می‌آید.

این ترکیب با نام‌های دیگری مانند آمونیاک خشک، آمونیوم هیدروژن کربنات، منا آمونیوم کربنات نیز شناخته می‌شود و کاربردهای گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف دارد. از ویژگی‌های بارز این ترکیب شیمیایی می‌توان به حالت کریستالی و بوی ضعیف آمونیاک اشاره کرد.

همچنین محلول نسبتاً قلیایی است که خاصیت تثبیت کنندگی آن باعث شده است از آن برای حفظ مواد غذایی بسیار استفاده شود و با کمک آن به کنترل و اصلاح اسیدیته یا قلیایی بودن مواد غذایی پرداخت.

از این ترکیب در ساخت کالاهای پخته شده در ابعاد کوچک نیز بسیار استفاده می‌شود و امروزه جایگزین کردن مواد افزودنی مانند بکینگ پودر و جوش شیرین شده است.

پتاسیم کلرید

پتاسیم کلرید ترکیب ساده و پرکاربرد در زمینه تولید مواد غذایی است که به‌صورت پودر یا کریستالی تولید می‌شود و از ترکیب یونی عنصری فلزی و عنصر غیر فلزی به‌دست می‌آید.

این ترکیب علاوه بر صنعت غذایی در صنایع دیگر مانند کشاورزی و پزشکی کاربرد دارد و به‌عنوان ماده‌ای جداناپذیر ترکیبات مورد استفاده در تولید انواع کودهای شیمیایی است.

از دیگر اثرات این ترکیب در صنایع غذایی می‌توان به تقویت بافت و ساختار مواد غذایی، تقویت کننده طعم شیر، شکلات و خامه اشاره کرد.

نتیجه‌گیری

حضور مواد شیمیایی خوردنی در صنایع غذایی بسیار پررنگ است و مزایای مختلفی به همراه دارد. از این ترکیبات برای نگهداری بیشتر مواد غذایی و خوشمزه‌تر کردن آنها استفاده می‌شود و شامل ترکیبات مختلفی از جمله اسیدها، پروتئین‌ها و غیره است.

به‌طور کلی، این دسته از مواد شیمیایی هیچ ضرری بر سلامتی انسان وارد نمی‌کند و در تولید مواد غذایی به مقدار بسیار کم استفاده می‌شود. اما ممکن است برخی مواد برای برخی افراد مضر باشد و اثرات ناگواری از خودش نشان دهد.