اسید چیست؟

ترکیبات اسیدی نقش مهمی در زندگی و محیط اطراف ما دارند. ممکن است در بدن ما باشند یا حتی مواد غذایی که روزانه مصرف می‌کنیم! ممکن است از آبلیمو برای طعم دهنده استفاده کرده باشید یا آب پرتقال را برای صبحانه خورده باشید. این خوراکی ها جزو مواداسیدی دسته بندی می‌شوند.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد به این مسئله فکر کنید اسید چیست و چه تاثیری بخش های زندگی ما دارد؟ در ادامه با ما همراه باشید تا بدانیم به چه ماده ای اسید می‌گویند و این ماده چگونه بر صنایع مختلف در سراسر جهان اثر می‌گذارد.

یک ترکیب اسیدی در واقع هر ماده حاوی هیدروژن است که قادر به انتقال پروتون (یون هیدروژن) به ماده دیگر باشد. در واقع acid به ماده‌ای نسبت داده می‌شود که در محلول آب مزه ترش داشته باشد، کاغذ تورنسل آبی را به قرمز تبدیل کند، با برخی فلزات واکنش داده و هیدروژن آزاد کند، با بازها واکنش داده و نمک تشکیل دهد، یا در برخی واکنش‌های شیمیایی به عنوان کاتالیزور عمل کند.

این ماده مولکولی است که می‌تواند با انتقال یون H + از نظر انرژی همچنان مطلوب باقی بماند.
مواد اسیدی علاوه بر طعم ترش، دارای خواص دیگری هستند از جمله اینکه:

ماهیت خورنده دارند.
رسانای خوبی برای الکتریسیته هستند.
مقدار pH آن‌ها همیشه کمتر از 7 است.

بیشتر بخوانید: روش ساخت کربن اکتیو

تقسیم بندی اسیدها به صورت کلی

تقسیم بندی اسیدها به صورت کلی:

بسته به ترکیب شیمیایی، می‌توانند به عنوان اسیدهای معدنی یا اسیدهای آلی طبقه بندی شوند.

اسیدهای آلی

اسیدهای آلی مواد آلی هستند که ماهیتی اسیدی دارند و در واقع مولکول‌های آلی هستند که بیشتر از اتم‌های کربن و هیدروژن تشکیل شده‌اند.

فرمیک‌ اسید

اسیدفرمیک (HCO 2 H) یا اسیدمتانوئیک ساده ترین اسیدکربوکسیلیک است که حاوی یک کربن است. این ماده به طور طبیعی در منابع مختلف مثل سم نیش زنبور و مورچه وجود دارد و یکی از انواع اسیدهای آلی مفید محسوب می‌شود. از اسیدفرمیک عمدتا به عنوان یک عامل نگهدارنده و ضد باکتری در خوراک دام استفاده می‌شود.

استیک‌ اسید

اسیداستیک (CH3COOH) یک ترکیب آلی است که به طور طبیعی در سرکه ، غذاهای تخمیر شده مانند شراب، پنیر و… وجود دارد. از این ماده به طور مستقیم برای افزایش طعم غذا استفاده می‌شود. از دیگر کاربرد آن به عنوان یک عامل پاک کننده در محصولات نظافتی نیز استفاده می‌شود.

سیتریک‌ اسید

اسیدسیتریک یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی HOC(CO2H)(CH2CO2H)2 است و یک acid آلی ضعیف بی رنگ به حساب می‌آید. بدون بو است و طعم اسیدی دارد و شکل ظاهری آن مانند کریستال‌های کوچک و شفاف است و تقریبا شبیه به نمک خوراکی است. این ماده به طور طبیعی در مرکبات وجود دارد.

اسیدهای معدنی (غیر آلی)

اسیدهای معدنی اسیدهایی هستند که از ترکیبات معدنی تولید می‌شوند یا به بیان دیگر اسیدهای معدنی، مواد معدنی با خصوصیات اسیدی هستند. اکثر آنها به شدت خورنده هستند.

فسفریک اسید (H3PO4)

اسیدفسفریک که به آن acid ارتوفسفریک (H3PO4) نیز می‌گویند، مهم‌ترین acid اکسیژن فسفر است که برای کود فسفاته استفاده می‌شود. این ترکیب شیمیایی یک مایع کریستالی بی رنگ و بی بو است. دیگر کاربرد آن به عنوان یک طعم دهنده اسیدی و میوه مانند در محصولات غذایی عمل کرده و از رشد کپک‌ها و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید: مزایای اسید فسفریک به عنوان کود مایع

سولفوریک‌ اسید

سولفوریک‌ اسید (H2SO4)

اسیدسولفوریک یک ماده اسیدی قوی است که از اتم‌های هیدروژن (H)، اکسیژن (O) و گوگرد (S) تشکیل شده است. اسیدسولفوریک یک محلول بسیار خورنده است و میزان غلظت آن بر خورندگی رابطه مستقیم دارد. این ترکیب اسیدی در باتری‌های ذخیره سازی، در ساخت کود، رنگدانه، مواد شوینده و…کاربردی است

نیتریک‌ اسید (HNO3)

نیتریک‌اسید ( HNO3 ) یک ماده اسیدی معدنی است که میزان خورندگی بالایی دارد و معمولاً به عنوان یک عامل اکسید کننده با قدرت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسیدنیتریک به طور معمول در دمای محیط به عنوان یک ترکیب اسیدی قوی در نظر گرفته می‌شود. از اسیدنیتریک‌ در ساخت کودها، مواد منفجره و در استخراج طلا نیز استفاده می‌شود.

از اسیدها بیشتر بدانیم

استفاده از مواد اسیدی نیازمند رعایت اصول و نکاتی است که از جان شما در برابر این مواد محافظت می‌کند.
اسیدها به شدت با آب واکنش نشان می‌دهند و بخار متصاعد شده از برخی اسیدهای قوی می‌تواند هنگام کار در آزمایشگاه بسیار خطرناک باشد. همچنین گاهی یک محلول ممکن است بی ضرر، بی رنگ یا بی بو به نظر برسد، اما اگر با اسیدها ترکیب شوند می‌توانند به شما آسیب برسانند. این نکته مهم را در نظر داشته باشید که اسیدها در صورت لمس می‌توانند پوست شما را بسوزانند و سوختگی های شیمیایی نیازمند درمان فوری هستند. پس حتما نکات ایمنی را هنگام کار با ماده اسیدی رعایت کنید.

بیشتر بخوانید: واکنش های نشادر

کاربرد اسیدها

اسیدها عنصر اصلی برخی از صنایع مانند صنعت غذا و نوشیدنی و حتی صنایع کشاورزی را در برمی‌گیرند. با وجود آنها مراحل ساخت و تولید محصولات به بهترین شیوه انجام میگیرد و بر میزان ماندگاری آنها می افزاید.

موارد استفاده از اسیدها

اسیدها را میتوان در بخش‌های مختلف بکار برد و کاربرد آن‌ها به قدری گسترده است که شمارش تمامی آن‌ها امکان پذیر نیست. در ادامه به برخی از رایج ترین اسیدها و تاثیری که دارند می‌پردازیم.

کاربرد اسیدها در صنعت

اسیدسولفوریک: این ماده اسیدی مصارف صنعتی مختلفی دارد؛ از جمله کشاورزی، تولید مواد پاک کننده، کودهای شیمیایی، تولید مواد منفجره، شوینده ها، عطرها، مواد ضدعفونی کننده و در صنایع کاغذسازی و… تاثیر گذار است. از این ماده همچنین در صنعت آهن و فولاد برای زدودن زنگ زدگی محصولاتی مانند خودروها قبل از فروش استفاده می‌کنند.

علاوه بر آن اغلب به عنوان عوامل تصفیه فاضلاب استفاده می‌شوند؛ زیرا آلاینده هایی مانند فلزات سنگین یا آلاینده های شیمیایی را به ترکیبات بی اثر مانند گچ تجزیه می‌کنند. اسید سولفوریک به طور گسترده در باتری‌ها استفاده می‌شود.

اسیدفسفریک: این ماده به عنوان یک روش سنتی برای از بین بردن زنگ زدگی فلزات با غوطه ور کردن فلز در حمام اسیدفسفریک استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن برای تولید کود یا ساخت پلیمر برای تولید پلاستیک استفاده کرد. علاوه بر اسیدفسفریک، نوعی دیگر از مواد اسیدی بنام اسیدسولفامیک نیز میتواند به طور موثری بر از بین بردن زنگ زدگی کمک کند.
اسیدفرمیک: این ترکیب اسیدی اساساً به عنوان یک افزودنی، عامل ضد باکتری، چاشنی / طعم دهنده و… در محصولات شوینده و مکانیکی استفاده می‌شود. همچنین در دباغی چرم، رنگ‌آمیزی نیز استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: گرفتن تلخی زیتون

کاربرد اسیدها در مواد غذایی

هر روز بر میزان تقاضا برای غذاهای فرآوری شده افزوده می‌شود؛ بسیاری از این مواد غذایی فرآوری شده به مواد اسیدی نیاز دارند تا به واسطه آن‌ها بر ماندگاری مواد غذایی بیفزایند یا چاشنی و طعم دلخواه را اضافه کنند.

اسید نیتریک

این ترکیب شیمیایی در صنایع غذایی برای استریل کردن غذاهای کنسرو شده استفاده می‌شود؛ زیرا باکتری ‌هایی که غذا را فاسد می‌کنند از بین می برد.

اسید سیتریک

این ترکیب اسیدی بیشترین استفاده را در صنایع غذایی و آشامیدنی دارد. اسید سیتریک درست از افزودن طعم تند و ترش به شیرینی ها و نوشیدنی های سرد گرفته تا ایجاد شرایط بهینه برای تشکیل دسر، ژله و مربا، کاربرد گسترده ‌ای دارد.

اسید استیک

اسیداستیک خوراکی با بوی تندش شناخته شده است و بیشتر در سرکه یافت می‌شود. این ماده اسیدی در صنعت ترشی‌سازی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین به عنوان طعم دهنده نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اسید فسفریک

پس از اسیدسیتریک، دومین ماده اسیدی رایج در صنایع غذایی و نوشیدنی، اسیدفسفریک است که در تولید نوشیدنی ‌های کوکاکولا که به طور گسترده در سراسر جهان فروخته می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده اسیدی به خاطر طعم گزنده و تندش که طعم کولا را کاملاً کامل می‌کند، شناخته شده است.

بیشتر بخوانید: کاربرد اروزیل در داروسازی

کاربرد اسیدها در بدن انسان

اسیدها موادی هستند که برای سلامت بدن انسان ضروری هستند. مهمترین اسیدها برای بدن انسان اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب، اسیداسکوربیک و اسیدهیدروکلریک هستند.

آمینو اسید

از اسیدهای آمینه اغلب به عنوان عناصر سازنده پروتئین یاد می‌کنند. دلیل آن این است که آن‌ها بخشی جدایی ناپذیر از هر پروتئین در بدن شما هستند. بدن شما از اسیدهای آمینه برای ایجاد انتقال دهنده های عصبی، تحریک رشد ماهیچه ها و ساخت کلاژن و الاستین (پروتئین های اصلی در پوست، بافت همبند و رگ های خونی) استفاده می‌کند.

اسیدهای چرب

وقتی صحبت از سلامتی شما می‌شود، اسیدهای چرب مانند اسیدهای چرب امگا 3 و اسیدهای چرب امگا 6 نقش اصلی را ایفا می‌کنند. اسیدهای چرب همچنین برای سلامت مغز و متابولیسم، گشاد شدن و انقباض عروق خونی و لخته شدن خون بسیار مهم هستند.

اسید اسکوربیک

اسیداسکوربیک روی قوی نگه داشتن سیستم ایمنی تاثیر زیادی دارد. همچنین به تشکیل پروتئین برای ساخت رگ های خونی، تاندون ها، رباط ها و پوست کمک میکند. علاوه بر آن، اسیداسکوربیک نقش مهمی در بهبود زخم دارد و به سلامت غضروف،

استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند. بدن شما همچنین برای جذب مناسب آهن به اسیداسکوربیک نیاز دارد.

اسید هیدروکلریک

اسیدکلریدریک یا HCl جزء حیاتی هضم است. معده شما حاوی مخلوطی از HCl، کلرید پتاسیم و کلرید سدیم است که با هم کار می‌کنند تا غذایی که می‌خورید را تجزیه کنند.

اسیدهای متداول در جهان

اسیدها در همه جا وجود دارند، از سموم ترشح شده توسط حیوانات و حشرات گرفته تا برگ ها، شیره ها، میوه ها یا دانه ها. اسیدها استفاده رایجی در پزشکی، صنایع و خانه کاربردهای مختلفی دارند. پنج ماده اسیدی رایج عبارتند از: اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، اسید نیتریک، اسید لاکتیک و اسید استیک.

اسید چیست؟