صنعت صابون سازی به بیش از 2000 سال قبل برمیگردد. صابون ها هیچ وقت کشف نشدند بلکه با ترکیب مواد خام قلیایی و چربی ها تکامل یافتند . صابون یک پاک کننده است ، مواد سازنده صابون یک یا چند نمک و یا اسید چرب است که در دسته بندی شوینده های قوی به حساب می آید.
مواد سازنده صابون شامل : روغن و یا چربی گیاهی ، ترکیبات قلیایی و مواد افزودنی رنگی و عطری است. دلیل اضافه کردن افزودنی ها به مواد سازنده صابون ایجاد بو و شکل ظاهری زیباتر است تا بتواند افراد مختلف باسلایق مختلف را به سمت خود جلب کنند قطعا هر چه صابون خوش بو تر باشد مخاطب بیشتری نیز دارد.
بیشتر بخوانید: گرفتن تلخی زیتون
مواد تشکیل دهنده صابون
از اصلی ترین مواد سازنده صابون میتوان سود سوزآور را نام برد. برای ساخت صابون باید از یک حلال خوب استفاده کرد که بهترین حلال صابون الکل است.
سود سوزآور یا همان سدیم هیدروکسید نوعی ماده قلیایی است که تاثیر زیادی در روند ساخت صابون دارد.
چربی ها نیز یکی از مواد سازنده صابون هستند ، چربی ها انواع مختلفی دارند مانند گیاهی و حیوانی که از هردو میتوان در ساخت صابون استفاده کرد ، جالب است بدانید که صابون سازان در گذشته از چربی حیوانی (چربی خوک و حیوانات دیگر) برای ساخت صابون استفاده میکردند.
همچنین از چربی‌های گیاهی زیادی وجود دارد که با مواد سازنده صابون میتوان تلفیق کرد مانند : نارگیل ، پسته ، بادام و خرما و…که هر کدام از روغن ها فواید و خواص خود را دارند.
و اما افزودنی ها نیز نقش زیادی در ساخت یک صابون خوب را دارند که به افزایش کیفیت صابون اضافه می‌کنند.
عنصرهای طبیعی مانند : بلغور ، عسل و …
- مواد تشکیل دهنده صابون معمولی : مواد تشکیل دهنده صابون معمولی برای مصارف روزانه و پوست های حساس است که شامل : روغن ماهی ، روغن نارگیل ، روغن کرچک ، کاستیک سودا ، پودر سنگ صابون ، سدیم سیلیکات است.
- مواد تشکیل دهنده صابون لوکس سفید : مواد تشکیل دهنده صابون سفید لوکس که عموما در سرویس بهداشتی استفاده میشود و رنگ و بوی خوبی دارد شامل: روغن نارگیل ، اسید روی ، کاستیک سودا ، اسانس های عطری مخصوص است.
- مواد تشکیل دهنده صابون بچه : مواد تشکیل دهنده صابون بچه به دلیل حساس تر بودن و ظریف تر بودن پوست کودک بسیار مهم است که عبارت است از : روغن نارگیل ، روژین ، کاستیک سودا ، فنول و رنگ قرمز.
بیشتر بخوانید: کاربرد کربن اکتیو در صنایع مختلف
مراحل ساخت صابون
این مراحل را میتوان به صورت زیر در نظر گرفت :
۱- ذوب کردن چربی و انتقال آن به مخزن و افزودن هیدروکسید سدیم.
۲- انتقال مخلوط به دیگ صابون پزی و گرم کردن مخلوط.
۳- اضافه کردن نمک ( به صورت پودر یا محلول ۱۰ درصد ) به منظور سهولت جدا شدن صابون و تکمیل عمل صابونی شدن.
۴- جدا کردن پساب صابون از طریق سانتریفیوژ کردن.
۵- اضافه کردن مواد افزودنی.
۶- سرد کردن و منجمد کردن خمیر صابون و قالب گیری آن.
۷- خشک کردن قالب ها ، قطعه بندی ،مهر زنی و دسته بندی.
۸- تبخیر پساب صابون ، جدا کردن گلیسیرین و استفاده از نمک بازیابی شده.
انواع صابون از نظر حالت
صابون ها را از نظر حالت می توان به سه نوع تقسیم کرد :
۱- صابون جامد یا قالبی
۲- صابون خمیری
۳- صابون مایع
نحوه عملکرد صابون
صابون در مواد شوینده ها از پاک کننده های درجه یک و قوی به حساب می آید که قدرت پاک کنندگی بالایی دارد ، این امولسیون کننده میتواند یک مایع را در مایع مخلوط نشدنی دیگر پراکنده کند. روغن به طور طبیعی با آب مخلوط نمی‌شود ولی صابون می تواند روغن را معلق کند و آن را از بین ببرد.
حتما میدانید که چربی و روغن در آب محلول نیستند ولی ترکیباتی در مواد تشکیل دهنده صابون است که میتواند روغن و یا کثیفی را پاک کند و از بین ببرد.
در واقع توضیح دیگری هم میتوان بیان کرد که هر مولکول صابون یک سر دارای ید دارد که در آب حل میشود و سر دیگر آن هیدروکربنی است که آب گریز است که می تواند روغن را در خود حل کند.
این مولکول ها در واقع اتصالی است بین آب و روغن که با حل کردن روغن در خود امولسیونی از قطعات چربی در آب تشکیل می‌دهند.
بیشتر بخوانید: کاربرد سولفات منیزیم در پرورش ماهی
سورفکتانت ها
بسیاری از ترکیبات آلی می توانند نقش سورفکتانت ها را بازی کنند. سورفکتانت ها در این صابون باعث می شود تا قسمت آلی صابون، یک مولکول قطبی با بار منفی باشد. گروه کربوکسیلات آن (CO2) از طریق فعل و انفعالات یون-دو قطبی و پیوند هیدروژنی با مولکول های آب در تعامل هستند. قسمت آبگریز یک مولکول صابون ، زنجیره هیدروکربن طولانی و غیر قطبی است، که با مولکول های آب تعامل ندارد.
زنجیره های هیدروکربن توسط نیروهای پراکندگی به یکدیگر جذب می شوند و خوشه‌ای می شوند و ساختارهایی به نام میسل ایجاد می کنند. در این میسل ها ، گروه های کربوکسیلات با داشتن زنجیره های هیدروکربن در داخل کره ، یک سطح کروی با بار منفی تشکیل می دهند. از آنجا که بار منفی دارند ، میسل های صابون یکدیگر را دفع می کنند و در آب پراکنده می مانند.
بیشتر شوینده های لباس دارای سورفکتانت های آنیونی و غیر یونی و یا ترکیبی از هردو هستند در صورتی که سورفکتانت های کاتیونی و آنیونی با هم ناسازگار هستند و نمیتوانند در یک مواد کنار هم به طور همزمان استفاده شوند.
عموما در یک شوینده حدود 8 تا 18 درصد سورفکتانت استفاده می شود. کف از حباب های گاز با دیوارهای نازک از مایع ساخته شده که ساختاری سه بعدی دارد. مایع از دیواره ها به وسیله نیروی گرانش به محل اتصال کشیده می شود. شوینده ها با اثر بر خواص الکترواستاتیکی٬ ویسکوزیته سطح ٬ ویسکوزیته کل و الاستیسیته فیلم می توانند موجب افزایش میزان کف شوند.
علاوه بر سورفکتانت یک ماده شوینده می تواند شامل ترکیبات دیگری نیز باشد که هر کدام عملکرد خاص خود را دارند.
مواد شوینده به طور کلی به منظور تولید محصولات بهداشتی شخصی, شست و شوی ظروف و لباس مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر آن از مواد شوینده در تولید طیف وسیعی از محصولات, از جمله : خمیر دندان, مواد ضدعفونی, محلول های شست و شوی خشک , بنزین و روغن های روان کننده استفاده می شود.
خیلی از ترکیبات آلی می‌توانند مانند سورفکتانت عمل کنند. این ترکیبات و مواد شوینده‌ای که شامل آنها میشود را میتوان در چهار گروه دسته بندی کرد:
- Anionic آنیونی
- Cationic کاتیونی
- Zwitterionic غیر یونی
- non-ionic آمفوتری یا دوخصلتی
روش های تولید صابون
روش های تولید صابون به سه دسته تقسیم میشوند که در زیر هر مدل آن را توضیح می دهیم تا متوجه تفاوت روش های تولید صابون بشوید:
- روش سرد : در این روش روغن ها و چربی ها به طور مستقیم با سود پرک مخلوط میشوند و باعث اختلاف دما می شود که همین اختلاط دما باعث واکنش کافی می شود، و بعد مواد مورد نظر را دائما مخلوط کرده تا غلیظ و یکدست شود و حجم بگیرد و آماده قالبگیری شود. بعد از صاف شدن به آن افزودنی را اضافه کرده و مخلوط 24 ساعت زمان نیاز دارد تا سفت شود و بعد از چند هفته قابل استفاده خواهد بود.
- روش نیمه جوش : در این روش در مواد سازنده صابون را برای تکامل آن می جوشانیم پس روغن مورد نیاز را همراه با سود کاستیک در دیگ مخصوص میجوشانند تا به شکلی خمیری در بیاید و برای قالبگیری آماده شود.
- روش کاملا جوش : این روش بیشتر برای صابون های دستشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد و فرق بین روش سرد و روش کاملا جوش در دمای ساخت آنها است در این روش روغن‌های داغ و جوشیده با سود مخلوط شده و سپس توسط دیگ بخار گرم میشوند و گرمای زیاد باعث سرعت دادن به فرآیند ساخت صابون میشود و باعث پخته شدن صابون قبل از قرار گرفتن در قالب میشود، پس سرعت ساخت صابون در روش کاملا جوش بالاتر از روش سرد است.
0 دیدگاه