ترکیب شیمیایی مونو آمونیوم فسفات یکی از ترکیباتی است که به علت خواص شیمیایی و فیزیکی که دارد، در صنایع مختلفی به کار گرفته می‌شود. این ترکیب با نام آمونیوم دی هیدروژن فسفات نیز شناخته می‌شود. در ادامه با ویژگی‌های آن آشنا خواهیم شد.
مونو آمونیوم فسفات دارای فرمول شیمیایی NHHPO4 و فرمول مولکولی H6NO4P می‌باشد. اگر به فرمول شیمیایی این ترکیب نگاهی بیندازید، متوجه می‌شوید که این ماده در واقع ترکیبی از کاتیون آمونیوم و آنیون فسفات تشکیل شده است. کاتیون آمونیوم یکی از رایج‌ترین کاتیون‌هایی است که در اثر واکنش اسید با آمونیاک حاصل می‌شود.
این ترکیب محلول در آب است اما در استون حل نخواهد شد. به طور کلی در هر لیتر آب با دمای ۲۵ درجه سانتیگراد، می‌توان حدود ۴۰ گرم از این ماده را حل کرد. علاوه بر آن این ترکیب شیمیایی در اتانول نیز محلول است.
اگر بخواهیم در رابطه با چگالی آن صحبت کنیم، باید بگوییم که چگالی آن ۱.۸۰ gr/cm3 می‌باشد و در دمای ۱۹۰ درجه‌ی سانتی گراد ذوب خواهد شد.
با ویژگی‌های مونو پتاسیم فسفات هم آشنا شوید
برای تهیه‌ی این ترکیب نیاز به مخلوط کردن اسید فسفریک و آمونیاک دارید. البته باید نسبت صحیح آن‌ها را رعایت کنید. سپس در یک واکنش گرمازا مونو آمونیوم فسفات به حالت کریستالی رسوب خواهد کرد. این واکنش به صورت زیر خواهد بود:
NH3 + H3PO4 NH6PO4
این ترکیب در صنایع مختلفی مانند صنعت کشاورزی، تولید کپسول‌های آتش نشانی، صنعت الکترونیک و دانش نورشناسی نقش مهمی را ایفا می‌کند که در ادامه به توضیح هر کاربرد می‌پردازیم.
اگر بخواهیم صنعتی که بیشترین حجم مصرفی از مونو آمونیوم فسفات را دارد معرفی کنیم، بی‌شک باید نام صنعت کشاورزی را بیان کنیم. از این ماده به عنوان کود شیمیایی در کشاورزی استفاده می‌شود. تاثیر این ماده بر روی خاک به این صورت است که با تبدیل ازت و فسفر به شکل قابل استفاده برای گیاهان، مواد مغذی برای رشد گیاهان را فراهم می‌کند.
از این نوع کود بیشتر در خاک‌هایی استفاده می‌شود که به مقدار کافی رطوبت دارند؛ زیرا در این شرایط به سادگی در خاک حل شده و اثر پذیری خود را بر جای می‌گذارد. از سوی دیگر در خاک‌هایی که PH خنثی و یا قلیایی دارند بسیار مناسب است؛ زیرا نسبتا اسیدی محسوب می‌شود.
مونو آمونیوم فسفات به گیاهان کمک می‌کند تا حتی در شرایط نا مطلوب مانند دمای کم و نور ناکافی نیز به خوبی رشد کنند و حتی پارامترهای تعیین کیفیت میوه‌ی درختان مانند رنگ و ماندگاری آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد. همچنین مقاومت گیاهان در برابر آفات، بیماری‌ها و عوامل تنش‌زا را افزایش داده و منجر به رشد و نمو هرچه بهتر آن‌ها خواهد شد.
آمونیوم هیدروژن فسفات (MAP) یک کود شیمیایی متداول است که به دلیل دارا بودن مقادیر قابل توجه فسفر و نیتروژن، به طور گسترده در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرآیند تولید MAP نسبتا ساده و شامل واکنش خنثی‌سازی بین آمونیاک و اسید فسفریک است.
دو روش اصلی برای تولید MAP وجود دارد:
1. روش متداول
در این روش، نسبت یک به یک از آمونیاک و اسید فسفریک با هم مخلوط می‌شوند و سپس تحت خنثی‌سازی قرار می‌گیرند. واکنش شیمیایی گرمازا بوده و منجر به تبخیر آب و تشکیل دوغاب حاوی کریستال‌های MAP می‌شود. این دوغاب سپس به طور مستقیم به عنوان کود مایع استفاده می‌شود یا به صورت گرانول‌های جامد خشک شده و بسته‌بندی می‌شود.
2. روش راکتور لوله‌ای متقاطع
در این روش، مواد اولیه به طور همزمان به داخل راکتور لوله‌ای تزریق شده و با سرعت بالا مخلوط می‌شوند. گرمای حاصل از واکنش شیمیایی، آب را تبخیر کرده و MAP را به صورت جامد رسوب می‌دهد. این روش مزایایی مانند زمان واکنش کوتاه‌تر و مصرف انرژی کمتر را به همراه دارد.
یکی از مزایای تولید MAP، امکان استفاده از اسید فسفریک با کیفیت پایین‌تر در مقایسه با سایر کودهای فسفر است. این امر به دلیل خلوص پایین‌تر اسید فسفریک مورد نیاز برای واکنش با آمونیاک در فرآیند تولید MAP است.
میزان پنتوکسید فسفر (P₂O₅) در کود MAP، بسته به کیفیت اسید فسفریک و روش تولید، بین 48 تا 61 درصد متغیر است.
رایج‌ترین ترکیب کود آمونیوم هیدروژن فسفات، 11-52-0 است که به ترتیب نشان‌دهنده 11 درصد نیتروژن، 52 درصد پنتوکسید فسفر و صفر درصد پتاسیم است.
کود: MAP به عنوان یک منبع غنی از فسفر و نیتروژن، برای تغذیه طیف گسترده‌ای از گیاهان زراعی و باغی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فسفر برای رشد ریشه، گلدهی و میوه دهی ضروری است، در حالی که نیتروژن برای رشد برگ و ساقه حیاتی است.
قابلیت جذب بالا: MAP به راحتی در خاک حل می‌شود و به سرعت توسط گیاهان جذب می‌شود. این امر آن را به یک کود کارآمد تبدیل می‌کند که می‌تواند به طور موثری نیازهای تغذیه‌ای گیاهان را برآورده کند.
اسیدیته کم: MAP در مقایسه با سایر کودهای فسفره، اسیدیته کمتری دارد. این امر آن را برای استفاده در خاک‌های قلیایی یا آهکی مناسب می‌کند، زیرا از افزایش اسیدیته خاک جلوگیری می‌کند.
سازگاری: MAP می‌تواند با اکثر کودهای دیگر مخلوط شود و به راحتی در برنامه‌های کوددهی موجود ادغام شود.
در آتش سوزی‌های نوع A، B و C از خاموش‌کننده‌های شیمیایی خشک برای اطفای حریق کمک می‌گیرند. برای تهیه و تولید این خاموش کننده‌های خشک که ما آن‌ها را با نام کپسول آتش نشانی می‌شناسیم، از این ماده استفاده می‌کنند.
کریستال این ماده قابلیت تجزیه‌پذیری بالایی دارد به همین دلیل در این زمینه از دانش بسیار پرکاربرد است. ساختار کریستالی مونو آمونیوم فسفات به صورت ۴ ضلعی است؛ به همین دلیل تقارن نوری آن به صورت تک محوری منفی با شاخص‌های شکست معمول در طول موج نوری می‌باشد.
در گذشته برای ساخت مبدل‌های فعال سیستم‌های دریایی از مبدل‌های مغناطیسی یا همان magnetostriction استفاده می‌کردند اما از سال ۱۹۵۰ میلادی، بلورهای مونو آمونیوم فسفات به عنوان جایگزینی برای این مبدل‌ها شناخته شدند؛ زیرا کار کردن با آن‌ها بسیار ساده‌تر است.
می‌توان گفت که این ماده تقریبا غیر سمی است و به همین دلیل آن را با رنگ‌های متنوعی مخلوط می‌کنند تا از آن برای ساخت کیت‌های اسباب بازی و بلورهای سرگرم کننده کمک بگیرند.
این دو ماده هر دو به عنوان نمک‌های فسفاته‌ای که نقش پررنگی در صنایع مختلف ایفا می‌کنند، شناخته می‌شوند. از جمله این کابردها که در بالاتر نیز اشاره کردیم، در صنعت کشاورزی است؛ زیرا هر دوی این مواد حاوی مقادیر زیادی فسفر هستند که به رشد گیاهان کمک شایانی می‌کند. اما این دو ماده در چندین وجه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در لیست زیر این تفاوت‌ها را مشاهده خواهید کرد.
در این لیست به جای نام کامل این دو مواد از نماد اختصاری آن‌ها استفاده کرده‌ایم. نماد اختصاری مونو آمونیوم فسفات MAP و نماد اختصاری دی آمونیوم فسفات DAP است.
– MAP از واکنش ۱ مول آمونیاک و ۱ مول فسفریک اسید ساخته می‌شود اما DAP از واکنش ۲ مول آمونیاک و ۱ مول فسفریک اسید
– میزان نیتروژن در MAP ۴۸ درصد و در DAP ۴۶ درصد است.
– میزان PH در MAP ۴.۷ و در DAP ۷.۸ است. به همین دلیل MAP خاک را اسیدی کرده اما DAP به خاک خاصیت قلیایی می‌بخشد.
با ویژگی‌های سولفات منگنز هم آشنا شوید
همانطور که این ترکیب خواص و قابلیت‌های زیادی را در اختیار ما می‌گذارد، باید در هنگام استفاده از آن نیز نکات ایمنی را در نظر داشته باشیم تا آسیبی به ما و یا اطرافیان وارد نشود.
– در مکانی که از این ترکیب استفاده می‌کنید، حتما تهویه مناسب را در نظر داشته باشید.
– در صورت تماس بیش از اندازه با این ترکیب ممکن است که چشم‌ها و پوست تحریک شوند.
– در هنگام استفاده طولانی مدت از این ترکیب بهتر است از دستکش و تجهیزات لازم استفاده نمایید. از جمله این تجهیزات می‌توان به لباس کار با آستین‌های بلند، عینک و محافظ صورت اشاره کرد.
– غبارات این ترکیب به هیچ عنوان نباید استشمام شود و در صورت استنشاق این غبارات مشکلاتی مانند تحریک مجاری تنفسی، مشکلات تنفسی، خشکی و درد گلو رخ خواهد داد.
– از بلعیدن این ترکیب به شدت خودداری کنید؛ زیرا منجر به دردهای شکمی، حالت تهوع و استفراغ خواهد شد.
– افرادی که به صورت مداوم با این ماده سروکار دارند، باید آموزش‌های لازم جهت کار با این ترکیب و اقدامات لازم در صورت بروز خطرات احتمالی را ببینند تا در شرایط غیرقابل پیش بینی بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.
به نقل از سایت ویکی پدیا مشخصات محصول مونو آمونیوم فسفات به شرح زیر است:
| خاصیت | مقدار |
|---|---|
| نام آیوپاک | دی هیدروژن فسفات آمونیوم |
| نام های دیگر | مونو آمونیوم فسفات |
| شماره CAS | 7722-76-1 |
| فرمول شیمیایی | NH₄H₂PO₄ |
| جرم مولی | ۱۱۵.۰۲۵ گرم بر مول |
| شکل ظاهری | کریستال های سفید |
| بو | ندارد |
| چگالی | ۱.۸ گرم بر سانتی متر مکعب |
| نقطه ذوب | ۱۹۰ درجه سانتیگراد (۳۷۴ درجه فارنهایت، ۴۶۳ کلوین) |
| حلالیت در آب | گرم بر دسی لیتر (در دماهای مختلف) [۲، ۳]: ۲۸ ( ۱۰ درجه سانتیگراد)
۳۶ (۲۰ درجه سانتیگراد) ۴۴ (۳۰ درجه سانتیگراد) ۵۶ (۴۰ درجه سانتیگراد) ۶۶ (۵۰ درجه سانتیگراد) ۸۱ (۶۰ درجه سانتیگراد) ۹۹ (۷۰ درجه سانتیگراد) ۱۱۸ (۸۰ درجه سانتیگراد) ۱۷۳ (۱۰۰ درجه سانتیگراد) |
| حلالیت | در اتانول نامحلول [۲] در استون نامحلول |
| ضریب شکست (nD) | ۱.۵۲۵ |
| ساختار کریستالی | تتراگونال |
| برچسب GHS | پیکتوگرام: علامت تعجب (GHS07)
کلمه هشدار: هشدار اظهارات خطر: H319 اظهارات احتیاطی: P261، P264، P271، P280، P302+P352، P304+P340، P305+P351+P338، P312، P321، P332+P313، P337+P313، P362، P403+P233، P405، P501 |
مونو آمونیوم فسفات (MAP) به طور معمول در کیسه‌های ۲۵ کیلوگرمی برای مصارف خرد و کیسه‌های ۱۰۰۰ کیلوگرمی برای مصارف فله‌ای به بازار عرضه می‌شود. درصد خلوص این ماده برای کاربردهای صنعتی و کشاورزی حداقل ۹۶% می‌باشد، هرچند این مقدار می‌تواند بسته به تولید کننده متفاوت باشد. آنالیز دقیق مونو آمونیوم فسفات، مشخص کننده درصد واقعی عناصر تشکیل دهنده آن خواهد بود.
مونو آمونیوم فسفات به عنوان یک منبع با ارزش فسفر و نیتروژن، نقشی حیاتی در تغذیه گیاهان ایفا می‌کند. این محصول با فرمول شیمیایی NH₄H₂PO₄، در صنایع مختلف از جمله کشاورزی، خاموش کننده های آتش و تصفیه آب کاربرد دارد.
برخی از برندهای معروف مونو آمونیوم فسفات در بازار جهانی عبارتند از:
میزان مصرف MAP در کشاورزی، به عوامل مختلفی از جمله نوع خاک، نیازهای تغذیه ای گیاه و روش های کشاورزی بستگی دارد. به طور کلی، خاک های اسیدی به MAP بیشتری نسبت به خاک های خنثی یا قلیایی نیاز دارند.
مونو آمونیوم فسفات یک ترکیب معدنی با ارزش با کاربردهای متنوع در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی و سایر صنایع است. این ماده منبع غنی از فسفر و نیتروژن است که برای رشد گیاهان ضروری می‌باشد. با وجود برخی معایب مانند قیمت بالا و خطرات زیست محیطی، MAP به دلیل حلالیت بالا، پایداری حرارتی و قابلیت جذب بالا، به عنوان یک کود و ماده اولیه ارزشمند شناخته می‌شود.
0 دیدگاه