نیتریت سدیم چیست؛ کاربردهای آن کدامند؟

نیتریت سدیم چیست؟ Sodium nitrite ماده‌‌ای ارگانیک و شیمیایی می‌باشد که فرمول این ترکیب شیمیایی NaNO2 است و pH نیتریت سدیم در محدوده بازی (7-9) قرار گرفته است. نیتریت سدیم برای از بین بردن باکتری‌های محصولی استفاده می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا بهتر با این ترکیب شیمیایی و کاربردها آن آشنا شوید.

نیتریت سدیم چیست؟

ظاهر نیتریت سدیم، پودر بلوری سفید (مایل به زرد) رنگی است که در آب به خوبی حل می‌شود و می‌تواند رطوبت را به خود جذب کند. این ترکیب شیمیایی، در دمای 320درجه سانتی‌گراد به اکسید سدیم، اکسیدهای نیتروژن و نیتروژن تجزیه می‌شود.

سدیم نیتریت ترکیبی غیر آلی است که بسیار ناپایدار می‌باشد. در این ترکیب شیمیایی، فقط وقتی Ph کم باشد NO آزاد می‌شود. این ترکیب که نوعی نمک است به عنوان ماده نگهدارنده‌ی مواد غذایی استفاده می‌شود. این ماده به صورت طبیعی در سبزیجاتی مثل هویج، کرفس، اسفناج و غیره موجود می‌باشد.

در کل هر سبزیجاتی که در خاک کاشته شده باشد، نیتریت سدیمی که در خاک وجود دارد را با خودش خارج می‌کند.

تولید نیتریت سدیم ب دو روش است که عبارتند از:

اکسیداسیون اکسیدهای نیتروژن پایین‎تر
کاهش نمک‌های نیتریت

مشخصات این ترکیب شیمیایی عبارتند از:

نام: سدیم نیتریت
فرمول شیمیایی: NaNO2
اسیدیته (PKa): حدود 9
شکل ظاهری: جامد پودری سفید مایل به زرد رنگ
جرم مولکولی: 68.995 گرم بر مول
دانسیته: 2.17 گرم بر سانتی‎متر مکعب
نقطه ذوب: 271 درجه سانتی‎گراد (520 درجه فارنهایت، 544 درجه کلوین)
حلالیت (گرم در 100 میلی لیتر): حلالیت در آب 84.8 (دمای 25 درجه سانتی گراد) و حلالیت در الکل 4.4
درصد خلوص: 99 درصد
مقدار آب: 1.23 درصد
مقدار سدیم نیتریت: 0.6 درصد
مقدار کلرید: 0.06 درصد
اسامی مترادف: سدیم نیتریت، Sodium Nitrite
گرید محصول: نیتریت سدیم خوراکی، نیتریت سدیم صنعتی
شرایط نگهداری: زیر 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.

بیشتر بخوانید: اسید سیتریک خوراکی چیست؟

نیتریت سدیم خوراکی

این ترکیب شیمیایی در صنایع غذایی کاربردهای متعددی دارد. نیتریت سدیم جزو دسته ترکیبات نیتریتی قرار دارد، این دسته از ترکیبات به عنوان نگهدارنده برای گوشت‎های عمل آوری شده و دودی استفاده می‌شود که عبارتند از:

بیکن (گوشت نمک زده ی خوک)
کالباس تخمیری
هات داگ
سالامی
گوشت قرمه شده
مرغ (ماکیان)
پنیر و محصولات آن
محصولات گوشتی کنسرو شده
گوشت قرمز فراوری شده ی خشک
محصولاتی از ماهی و غیره

این ترکیب شیمیایی به مقدار کمی خاصیت ضد میکروبی دارد و به منظور ایجاد عطر، رنگ، طعم در این محصولات نیز استفاده می‌شود. قبل از خرید مواد شیمیایی خوراکی، حتما از اصل بود آن اطمینان کامل حاصل کنید و توجه داشته باشید که کیفیت بالای نیز داشته باشد.

کاربردهای نیتریت سدیم

نیتریت سدیم کاربردهای بسیاری دارد که عبارتند از:

صنایع دارویی
تولید سموم
صنایع غذایی (نگهدارنده غذایی)
صنایع پوشاک (چاپ و رنگ آمیزی)
عکاسی
بازدارنده خوردگی
به منظور افزودنی در گریس های صنعتی
به منظور محلول آبی در سیستم های خنک کننده
شکل مذاب سدیم نیتریت به منظور عامل انتقال حرارت
در صنعت متالورژی برای فسفاته کردن
برای تولید ترکیبات ارگانو نیتروژن
عامل کف کننده به منظور پلی وینیل الکل
برای معرف در فرآیند تبدیل آمین ها به ترکیبات دی آزو (ترکیبات پیش ساز اصلی اکثر رنگ ها مثل رنگ های دیازو)
در صنعت لاستیک سازی (استفاده از ترکیبات نیتروز حاصل از نیترات ها)
استفاده به همراه سدیم تیوسولفات به برای درمان مسمومیت با سیانید
سدیم نیتریت در سوسیس ( این ماده به عنوان یک عامل آنتی اکسیدان به منظور پیشگیری از کاهش کیفیت فرآورده های گوشتی به این محصولات اضافه می‌شود.)
در آزمایشگاه برای از بین بردن سدیم آزید اضافی
نیتریت سدیم در صنعت کشاورزی به عنوان کود برای منبع تهیه کننده ازت مورد نیاز برای رشد گیاهان

در کل ترکیبات نیتراتی و نیتریتی، برای جلوگیری از رشد میکرو ارگانیسم ها (مخصوصا کلستریدیوم بوتولینوم)، ایجاد طعمی مناسب و رنگ صورتی در گوشت‌های عمل آوری شد مثل سوسیس استفاده می‌شود.

بهترین اثر ماده‌ی نیتریت به منظور جلوگیری از رشد کلستریدیوم بوتولینوم، بین ph 5 تا 5.5 می‎باشد. به این نکته توجه داشته باشید که یکی از خطرناک‌ترین ترکیبات سمی، همین سم بوتولینوم است که از گاز اعصاب نیز 15 هزار برابر خطرناک‌تر است. از این سم برای در عمل‌های زیبایی به منظور فلج و بی حس کردن عضلات استفاده می‌شود.

از مهمترین کاربردهای این ترکیب می‌توان به تولید ترکیبات ارگانو نیتروژن نیز اشاره کرد. علاوه بر موارد ذکر شده، نیتریت سدیم برای پیشگیری از خوردگی فلزات در صنایع مختلف نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب پتانسیل خوردگی را کاهش می‌دهد و مانند مهار کننده آندی عمل می‌کند. در نتیجه باعث کاهش سرعت جریان خوردگی نیز می‌شود.

بیشتر بخوانید: پرمصرف ترین مواد شیمیایی صنعتی در ایران

سدیم نیتریت در گریس‌های صنعتی نیز به‌عنوان ماده ی افزودنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این صورت که در سیستم‌های خنک کننده به عنوان محلولی آبی حلقه بسته و در حالت ذوب شده به شکل وسیله ی انتقال حرارت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بر اساس بررسی‌های انجام شده، میزان شدت تاثیر نیتریت سدیم به عنوان عامل ضد خوردگی وابسته به PH آن محیط است. نتایج آزمایشگاهی نشان می‌دهد که بیشترین تاثیر این ترکیب شیمیایی، در محیط‎هایی با PH 9 بوده است. در نتیجه PH محیط ارتباط مستقیمی با میزان خورندگی دارد یعنی با کاهش PH محیط تاثیر ضد خوردگی نیز کم می‌شود.

از دیگر کاربردهای جالب نیتریت سدیم این است که می‌تواند در با مسمومیت سیانور به سرعت مقابله کند. علاوه بر آن درمان موثری برای کم خونی سلولی داسی است.

عوارض نیتریت سدیم

باید به این نکته نیز اشاره کرد که استفاده از این ترکیب علاوه بر مزایایی که دارد، معایب و عوارضی نیز با خود به همراه دارد.

در سال 2015، مطلبی منتشر شد که نشان می‌داد استفاده از 0.1 میلی‌گرم از نگهدارنده نیتریت سدیم برای فراورده‌های گوشتی، می‌تواند در دراز مدت 7% میزان خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

علاوه بر آن نیتریت‌ها آب را آلوده می‌کنند و این آلودگی ممکن است وارد محصولات مثل مواد لبنی شود. از آن جایی که تغذیه کودکان به میزان زیادی به همچین محصولاتی وابسته است، باعث به وجود آمدن وضعیت methemoglobinemia می‌شود. شاید برایتان سوال پیش بیاید که Methemoglobinemia چیست؟ باید گفت در این وضعیت پزشکی، سلول‌های قرمز خون قادر نیستند که به شکل درستی اکسیژن را آزاد کنند و به همین دلیل باعث آسیب رساندن به بافت‌ها می‌شوند.

همچنین مطالعه‌ای بر روی حیوانات آزمایشگاهی در سال 2017 صورت گرفت که نشان می‌داد اگر این حیوانات در معرض دوز بالایی از ترکیب نیتریت سدیم قرار بگیرد، باعث می‌شود که میزان اکسیژن موجود در بدن کاهش یابد و در نتیجه موجب ایجاد ضایعات مغزی، افسردگی و اضطراب شود.

توجه داشته باشید که در کل اگر به شکل صحیحی از این ترکیب استفاده شود، این ترکیب بسیار مفید است ولی اگه به شکل غیر اصولی و نادرستی از آن استفاده شود ممکن است ضررهای جبران ناپذیری ایجاد کند و باعث انفجار شود.

توجه داشته باشید که در صورتی که بدون پوشش ایمنی، از این محصول استفاده شود ممکن است باعث ایجاد حساسیت و خارش پوست و چشم استفاده کننده شود. همچنین در صورتی که وارد دستگاه تنفسی شود، ممکن است باعث به وجود آمدن ضررهای جبران ناپذیری شود.

بیشتر بخوانید: پرمصرف ترین مواد شیمیایی خوراکی در ایران

در نتیجه اگر این ماده با چشم و یا پوستتان تماس برقرار کرد، ابتدا آن محل را با آب زیاد شستشو دهید و سپس هر چه سریع تر به مراکز درمانی بروید. در صورتی که احساس کردی این ماده وارد دستگاه تنفسی شما شده از آن محل خارج شده و به سرعت به مراکز درمانی بروید. اگر به صورت تصادفی این ماده ی شیمیایی را بلعید ید، در صورت امکان استفراغ کنید و سپس به مراکز درمانی بدید.

اگر 2 تا 9 میلی‌گرم از این ماده ی شیمیایی استفاده شود ممکن است باعث مسمومیت و تغییراتی در هموگلوبین شود که این تغییرات عوارضی مانند کبودی لب و پوست با خود به همراه دارد.

توجه داشته باشید که کم پیش می‌آید مسمومیت با این ترکیب از طریق مصرف غذا باشد. مسمومیت با ترکیب سدیم نیترات بیشتر با مصرف آب‎هایی که به این ماده آلوده هستند، صورت می‌گیرد. با توجه به این نکته، میزان نیتریت‌ها و نیترات‌ها در آب مصرفی را حتما بسنجید.

از کجا نیتریت سدیم بخریم؟

اگر قصد خرید نیتریت سدیم را دارید، فدک دیار کیمیا به صورت عمده و بالاترین کیفیت این محصول را در اختیار شما قرار می‌دهد. علاوه بر ترکیب نیتریت سدیم، سایت فدک کیمیا به صورت آنلاین برای خرید مواد شیمیایی صنعتی و خوراکی در کمترین زمان و مناسب‌ترین قیمت در خدمت شماست.

جمع بندی

در این مقاله ترکیب شیمیایی نیترات سدیم که ظاهر پودری شکل سفید و متمایل به زرد دارد را مورد بررسی قرار دادیم. مشخصات، کاربردهای مهم و همچنین عوارض این ترکیب شیمیایی را نیز ذکر کردیم.

نیتریت سدیم چیست؛ کاربردهای آن کدامند؟