با کاربردهای پتاسیم هیدروکساید آشنا شویم

پتاسیم هیدروکساید که نوعی ماده قلیایی نیز محسوب می‌شود، یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی KOH است. این ماده بیشتر با نام “پتاس سوز آور” شناخته می‌شود و در اشکال مختلفی از جمله پودر، پولک یا گلوله به بازار عرضه می‌شود.

کاربردهای پتاسیم هیدروکساید بسیار گسترده است؛ به طوری که در صنایع مختلف شیمیایی، صنعتی، کشاورزی و حتی پزشکی کاربرد دارد. در این مطلب قصد داریم به بررسی کاربردهای پتاسیم هیدروکساید و معرفی این ماده پرکاربرد بپردازیم.

پتاسیم هیدروکساید یک ماده جامد سفید رنگ است که با حرارت بالایی در آب حل می‌شود و مایعی بسیار قوی، قلیایی و سوزاننده ایجاد می‌کند.

روش تهیه پتاسیم هیدروکساید

روش تهیه پتاسیم هیدروکساید مانند روش تهیه بسیاری از ترکیبات شیمیایی مانند پودر اروزیل دشوار نیست و حتی می‌توان در آزمایشگاه‌های کوچک نیز آن را تهیه کرد. پیش از این که به بررسی روش تهیه پتاسیم هیدروکسید بپردازیم، خوب است کمی با ویژگی‌های این ماده پرکاربرد آشنا شویم.

پتاس سوزآور یا KOH در حالت کلی هیچ بویی ندارد و در حالت محلول نیز هیچ رنگی ندارد و یک محلول شفاف است. یکی از دلایل گستردگی کاربردهای پتاسیم هیدروکساید محلول بودن آن در آب، اتانول، متانول و گلیسیرین است.

این ماده در حالت کلی غیر قابل احتراق اما بسیار خورنده است؛ به طوری که به شکل گسترده در تولید مواد شیمیایی، مواد تمیز کننده و پالایش نفت استفاده می‌شود.

ویژگی‌های پتاسیم هیدروکساید:

پتاسیم هیدروکساید	KOH
56.11 گرم بر مول	وزن مولی/جرم مولی
2.044 گرم بر سانتی‌متر مکعب	چگالی
1327 درجه سانتی‌گراد	نقطه جوش
406 درجه سانتی‌گراد	نقطه ذوب

یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها که دیگر منسوخ شده، استفاده از خاکستر چوب است. در گذشته با سوزاندن چوب، کربنات پتاسیم تولید می‌شد که با رساندن آن به درجه حرارت بالا اکسید پتاسیم به دست می‌آمد. پس از این مرحله اکسید پتاسیم را با آب واکنش می‌دادند تا پتاسیم هیدروکساید به دست آید.

امروزه یکی از رایج‌ترین و البته منطقی‌ترین روش‌های تولید پتاسیم هیدروکساید، الکترولیز پتاسیم کلرید محلول در آب است. در این روش به کمک جریان الکتریسیته محلول پتاسیم کلرید را به دو ماده کلر و پتاسیم تجزیه می‌کنند. سپس واکنش زیر اتفاق می‌افتد که طی آن کلر به عنوان گاز آزاد شده و در نهایت پتاسیم در واکنش با آب، پتاسیم هیدروکساید را به وجود می‌آورد:

2KCl + 2H2O → 2KOH + Cl2 + H2

این ماده شیمیایی بسیار واکنش پذیر است و به شدت با اسیدها واکنش می‌دهد و در این فرایند گرمای زیاد و قابل توجهی تولید می‌کند. پتاس سوزآور در هوای مرطوب باعث خوردگی فلزاتی مانند قلع، سرب، روی، آلومینیوم می‌شود.

بیشتر بخوانید: کاربرد کربن اکتیو در صنایع مختلف

کاربردهای پتاسیم هیدروکساید

کاربردهای پتاسیم هیدروکساید بسیار گسترده است؛ از مصرف آن در مواد غذایی گرفته تا ساخت باتری‌های قلیایی، پتاسیم هیدروکساید یک ماده اساسی در صنعت، کشاورزی، آزمایشگاه‌ها، صنعت چرم، نساجی و … است. در این بخش قصد داریم کاربردهای این ماده شیمیایی خورنده را بررسی کنیم.

ممکن است بسیاری از افراد این ماده را با سایر ترکیبات مشابه حاوی پتاسیم اشتباه بگیرند یا کاربردهای آنها را یکی تصور کنند. به عنوان مثال کربنات پتاسیم یکی از همین موارد است. کاربردهای پتاسیم هیدروکساید با کاربردهای کربنات پتاسیم تا حد زیادی متفاوت است؛ با این حال هنوز هم شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند. استفاده از هر یک از این دو ماده، با توجه به کاربردی که دارند، ممکن است مقرون به صرفه‌تر از دیگری باشد.

در گذشته بیشترین کاربرد پتاسیم هیدروکساید در ساخت صابون و مواد شوینده بود؛ به ویژه این که می‌شد با این ماده صابون مایع تولید کرد یا صابون‌هایی که در آب نمک یا آب با میزان مواد معدنی بالا، کف زیادی تولید می‌کنند.

در ادامه سایر کاربردهای پتاسیم هیدروکساید را بررسی می‌کنیم.

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در کشاورزی

KOH برای تولید کودهایی استفاده می شود که عنصر پتاسیم (یکی از مواد غذایی اصلی گیاهی) را برای محصولات کشاورزی که نمی توانند یون های کلرید را تحمل کنند، تامین می کند. به طور کلی پتاسیم هیدروکساید یکی از ترکیبات اصلی کودهای شیمیایی است.

به طور کلی این ماده برای موارد زیر مفید است:

در علف کش ها و قارچ کش ها استفاده می شود.
به تنظیم pH خاک های اسیدی کمک می کند.
مخلوطی از اسید فسفر (ترکیب غیر آفت کش) و KOH برای پیشگیری از آفات و بیماری ها به طور مرتب روی گیاهان اسپری می شود. محصولاتی که جمع آوری می شوند بقایای آفت کش نخواهند داشت.

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در ساخت باتری و سلول‌های سوختی

پتاسیم هیدروکساید محلول در آب به عنوان یک الکترولیت در باتری‌های قلیایی مانند نیکل-کادمیم و دی اکسید منگنز-روی عمل می‌کند. علاوه بر این به عنوان یک الکترولیت در سلول‌های سوختی نیز عمل می‌کند. محلول های KOH نسبت به محلول های NaOH رسانای بهتر الکتریسیته هستند.

بیشتر بخوانید: گرفتن تلخی زیتون

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در آزمایشگاه‌های شیمی

کاربرد این ماده در آزمایشگاه‌های شیمی بسیار گسترده است. به عنوان مثال:

آزمایش KOH به تشخیص عفونت قارچی روی پوست کمک می‌کند.
برای تولید نمک های پتاسیم که در فرآیندهای مختلف استفاده می‌شود استفاده می شود. به عنوان مثال، سیانید پتاسیم در استخراج طلا و آبکاری الکتریکی استفاده می‌شود، در حالی که پرمنگنات پتاسیم به طور گسترده به عنوان یک ضد عفونی کننده استفاده می‌شود.
برای تولید چندین ماده شیمیایی پتاسیم مانند آلومینات پتاسیم، برومات، برمید، فرمت، گلوکونات، لورات و غیره استفاده می‌شود.
برای متعادل کردن اسیدیته و تنظیم pH محلول ها استفاده می‌شود.
KOH به مطالعه آناتومی حشرات کمک می‌کند زیرا روند تجزیه بافت های نرم را سرعت می‌بخشد.

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در صنعت پتروشیمی

سه کاربرد رایج پتاسیم هیدروکساید در صنعت پتروشیمی عبارت است از:

در طی فرآیندهای پالایش نفت و گاز طبیعی، به خلاص شدن از شر اسیدهای آلی و ترکیبات گوگردی کمک می‌کند.
هنگامی که بیودیزل از روغن ها و چربی ها تولید می شود، نقش یک کاتالیزور را ایفا می کند.
دی اکسید کربن (CO2)، تری اکسید گوگرد (SO3) و تری اکسید نیتروژن (NO3) موجود در جریان گاز با کمک KOH جذب می شوند.

بیشتر بخوانید: خواص گلیسیرین برای پوست

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در تولید صابون و محصولات آرایشی

کاربردهای پتاسیم هیدروکساید در تولید صابون و محصولات آرایشی از سال‌ها پیش تا کنون ادامه دارد. رایج‌ترین این کاربردها عبارت‌اند از:

در تولید صابون با چربی از KOH استفاده می‌شود. گرچه صابون‌های تولید شده از سدیم هیدروکساید رایج‌تر هستند اما صابون‌هایی که از پتاسیم تولید می‌شوند نرم‌تر بوده و راحت‌تر در آب حل می‌شوند.
تولید صابون مایع (صابون‌های مایع، صابون‌های پتاسیمی هستند و صابون‌های جامد، صابون‌های سدیمی هستند.)
تولید محصولاتی که برای رفع گرفتگی لوله‌ها استفاده می‌شود.
پتاسیم هیدروکساید در محصولات مانیکور، برای تمیز کردن ناخن استفاده می‌شود.
برای تولید انواع لوسیون، شامپو، اسپری مو و غیره استفاده می‌شود.
در پاک کننده های رنگ و لاک KOH وجود دارد.

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در صنعت نساجی و سایر صنایع

این ماده در صنایع چاپ و همچنین تولید خمیر و کاغذ مورد نیاز است. پتاسیم هیدروکساید به جداسازی لیگنین از الیاف سلولزی و خلاص شدن از شر کف در فرآیند تولید کاغذ کمک می‌کند.
در صنایع مختلف از آن برای حذف گریس یا روغن از فلزات استفاده می‌شود.
در صنعت نساجی به عنوان ماده سفید کننده استفاده می‌شود.
در ساخت بردهای مدار چاپی برای نساجی استفاده می‌شود.

کاربرد پتاسیم هیدروکساید در صنعت چرم

در صنعت چرم، KOH نقش مهمی در از بین بردن مو از پوست حیوانات دارد و در مواد شیمیایی دباغی چرم وجود دارد. همچنین باعث انحلال سریع لاشه حیوانات می شود.

نتیجه گیری

در کار با پتاسیم هیدروکساید باید بسیار با احتیاط بود. این ماده شیمیایی با وجود کاربردهای گسترده‌ای که دارد می‌تواند بسیار مضر باشد . به پوست، چشم و بافت‌های بدن آسیب جدی برساند. پتاس سوز آور به طور طبیعی در طبیعت یافت نمی‌شود و باید در آزمایشگاه تهیه شود. این ماده بسیار واکنش پذیر بوده و در بسیاری از صنایع کاربرد دارد.

لینک های مرتبط:

کربن اکتیو

اسید بوراکس

پلی آلومنیوم کلراید