آمونیوم کلراید (نشادر)

فرمول شیمیایی آمونیوم کلراید – نشادر: NH4CL

نشادر چیست

نشادر که با نام های نمک آمونیوم یا نوشادور هم شناخته می‌شود، به آمونیوم کلرید دارای وزن مولکولی 53.5 می‌گویند. نشادر به صورت پودر سفید رنگ در طبیعت موجود است و طعم آن کمی ‌شور و خنک می‌باشد و بعضی از تولیدات آن، طعم تندی دارند.

این ماده در آب و گلیسیرین حل می‌شود و به صورت بسیار اندک نیز محلول در الکل است. دمای تصعید نشادر 350 درجه سلسیوس است و به دلیل وجود یون CL در ترکیباتش، در حالت های بخار، مایع و جامد، اسیدی می‌باشد.

فرمول شیمیایی نشادر یا همان آمونیوم کلرید به صورت NH4CL می‌باشد. این ماده دارای درجه خلوص 99% است و به دلیل خواص زیادی که دارد، دارای مصارف صنعتی و آزمایشگاهی فراوانی است مانند اسید سیتریک

با ویژگی‌های آمونیوم بای فلوراید هم آشنا شوید

خواص نشادور

نشادر در حالت جامد، به شکل بلورهای نمکی بی رنگ و بو یافت می‌شود و مزه‌ای تند و زننده دارد که به شوری می‌زند. این ماده، در حالت جامد، به خوبی در آب گرم حل می‌شود و قدرت حل شوندگی آن در آب سرد، به مراتب کمتر است.

در صورتی که این ماده به صورت محلول باشد، خاصیت اسیدی کمی ‌دارد که دلیل آن هم حضور یون کلر است. ترکیب کلرید آمونیوم یک ترکیب معدنی و غیر عالی است که در طب سنتی و جدید، از خواص خلط و ادرار آور آن، برای درمان بیماری های زیادی استفاده می‌کنند.

نقطه ذوب این ماده 338 درجه سانتی گراد و نقطه جوش آن 530 درجه سانتی گراد می‌باشد. به همین دلیل، ترکیب آن با آب، باعث تغییر در نقطه انجماد و جوش آب می‌شود. به عبارتی، آبی که حاوی نشادر است، دیرتر یخ می‌زند و دیرتر هم به جوش می‌آید.در صورتی که نشادر جامد به طور مستقیم در معرض حرارت و گرما قرار گیرد، تصعید شده و به گاز آمونیاک و کلرید هیدروژن تبدیل می‌شود.

برای تولید آمونیاک و فلزات قلیایی از نشادر، آن را در دمای بالا با کربنات فلزات قلیایی واکنش می‌دهند. واکنش این ماده با مواد شیمیایی یا حل شدن آن در آب، گرمازا می‌باشد.

همچنین، مقدار PH محلول 5% نشادر در آب حدودا 6.4 تا 6 است.

کاربردهای نشادر

نشادر در صنعت و آزمایشگاه به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از کاربرد های این ماده عبارتند از:

داروسازی

از نشادور به عنوان مواد شیمیایی خوراکی برای ساخت داروهای حل کننده سنگ کلیه استفاده می‌شود. از آن جایی که مصرف این ماده باعث افزایش مقاومت بدن و دفع سموم از آن می‌شود، در ساخت برخی از انواع آنتی بیوتیک نیز استفاده می‌شود.

همچنین، از این ماده، به علت خواص خلط آور آن، در ساخت شربت ضد سرفه استفاده می‌شود. نشادر با تحریک مخاط برونش تنفسی، دستگاه تنفسی را وادار به تولید مخاط اضافه می‌کند و باعث پاک و ضدعفونی شدن آن می‌شود. با این حال، این ماده کمی‌ مخاط معده را نیز تحریک می‌کند و ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود.

از نشادر به عنوان ادرار آور در درمان بیماری هایی مانند آلکالوز متابولیک شدید و برخی اختلالات مجاری ادراری نیز استفاده می‌شود.

فلز کاری

برای لحیم کاری یا تولید فلزات و پوشش قلع و گالوانیزه، از نشادر به عنوان شار استفاده می‌شود. این ماده، با اکسید های فلز واکنش می‌دهد و سطح فلز را تمیز کرده و براق می‌کند.

کشاورزی

آمونیوم کلرید منبع غنی از نیتروژن است و به همین دلیل، در تولید کود هایی نظیر کلرور آمونیوم فسفات و مونو پتاسیم فسفات مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیش از 90% از نشادری که در جهان وجود دارد، صرف تولید کود های کشاورزی می‌شود. این کود‌ها معمولا برای بارور کردن برنج و گندم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صنایع غذایی

یکی از کاربرد های نشادور، در صنایع غذایی است. این ماده با شماره E510 در مخمر نان به عنوان ماده مغذی و عامل اسیدی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در تهیه مخمر و میکروارگانیسم های خوراک گاو و دام های دیگر، از این ماده استفاده می‌شود.

یکی از خواص نشادر این است که باعث ترد شدن مواد مغذی مانند کلوچه، کوکی و شیرینی های صنعتی می‌شود. در برخی از نوشیدنی های گازدار نیز از ترکیبات نشادر استفاده می‌شود.

آزمایشگاه

به دلیل خواص خنک کنندگی نشادر، از آن در حمام خنک کننده استفاده می‌شد. محلول نشادر به عنوان محلول بافر شناخته می‌شود.

باستان شناسی

رسوب بخار کلرید آمونیوم بر روی فسیل، باعث ایجاد یک لایه سفید درخشان می‌شود که به راحتی از بین می‌رود و خطری نیز ندارد. این لایه درخشان بر روی فسیل، باعث بالا رفتن کنتراست در زمان عکاسی می‌شود و می‌تواند در ساخت مدل سه بعدی با کیفیت از آن، کمک کند.

باتری سازی

در گذشته، از آمونیوم کلرید به عنوان الکترولیت در سلول های باتری بومی‌ که در تاسیسات تلفنی به کار می‌رفت، استفاده می‌شد. با گذشت زمان، این سلول‌ها به باتری های نسل جدید‌تر تبدیل شدند و همچنان از آمونیوم کلرید در ساخت آن‌ها استفاده می‌شود.

سایر کاربرد ها

از نشادر در ساخت شامپو، صنعت نساجی و چرم سازی، رنگرزی، برنزه کردن، چاپ پارچه نخی، ساخت محصولات چوبی، ساخت مدار های چاپی، چسب سازی و …. استفاده می‌شود.

همچنین، در صنعت آتش بازی، از این ماده برای ساخت آتش سبز و آبی استفاده می‌کنند.

تولید نشادر

معمولا برای ساخت و تولید نشادور، از یکی از سه روش زیر استفاده می‌کنند:

پیوند و واکنش بین اسید کلریدریک و آمونیاک: واکنش بین این دو ماده، موجب آزاد شدن گرمای زیادی می‌شود و در نتیجه آن، آمونیوم کلرید ساخته می‌شود. به دلیل گرمای زیاد این واکنش، برای تولید نشادر، به شرایط خاصی مانند وجود تجهیزات خنک کننده و فشار کمتر از 1 اتمسفر و PH=8 نیاز است. همچنین، آمونیاک می‌بایست به صورت گاز خالص باشد.
پیوند و واکنش بین سولفات آمونیوم و کلرید اسید: از واکنش بین این دو ماده، ترکیبی از آمونیوم کلرید و سدیم سولفات تولید می‌شود. برای جداسازی این دو، ماده بدست آمده را در آب حل می‌کنند. به دلیل اینکه سدیم سولفات نامحلول است، به راحتی می‌توان آن را جدا کرد و با خشک کردن محلول باقی مانده و تبخیر آب آن، آمونیوم کلرید آن را کریستالیزه نمود.
واکنش اصلاح شده solvay: این فرآیند در اصل برای تولید سدیم کربنات صورت می‌گیرد. آمونیوم کلرید جزو محصول جانبی این فرآیند است. در این فرآیند، آمونیاک و کربن دی اکسید را در محلول سدیم کلرید حل می‌کنند تا سدیم کربنات و آمونیوم کلرید تولید شود. چنین روشی برای تولید آمونیوم کلرید در مقیاس زیاد مناسب‌تر است.

موارد ایمنی در رابطه با نشادر

در هنگام کار با آمونیوم کلرید یا نشادور، می‌بایست به برخی از نکات توجه داشته باشید. استفاده از لباس محافظ مخصوص، ماسک، عینک و دستکش در زمان کار با این ماده ضروری است. برخی از نکات ایمنی کار با نشادر عبارتند از:

تماس نشادر با پوست: تماس این ماده با پوست در برخی افراد، ممکن است باعث تحریک پوست و بروز برخی از واکنش های پوستی شود. درماتیت پوستی نیز ممکن است پس از تماس طولانی مدت با پوست به وجود بیاید. پس از تماس با پوست، بهتر است هر چه زودتر پوست خود را با آب فراوان بشویید.

تماس نشادر با چشم: تماس این ماده با چشم باعث تحریک و سوزش چشم می‌شود. پس از تماس این ماده با چشم، باید بلافاصله چشم خود را با آب فراوان بشویید و سپس به پزشک مراجعه کنید.

استنشاق یا بلع نشادر: استنشاق بخار نشادر ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود و برای فرد مضر باشد. بخار این ماده می‌تواند در برخی افراد باعث بروز آلرژی و آسم شود. تنگی نفس، خس خس سینه و سرفه از علائم آلرژی و آسم است. در صورت استنشاق، بلافاصله در هوای آزاد قرار گرفته و نفس های عمیق بکشید. در صورت خوردن این ماده، می‌بایست بلافاصله مقدار زیادی آب بنوشید و خود را وادار به استفراغ کردن کنید.

پایداری شیمیایی: آمونیوم کلرید به راحتی رطوبت را از طریق آب یا هوا جذب می‌کند.

ناسازگاری با مواد دیگر: قرار گرفتن در معرض باز، اسید، نیترات، نمک نقره، تری فلوئید برم، کلرات پتاسیم، کربنات، نمک سرب، گرمای بیش از حد و قرار گرفتن در معرض رطوبت، از مواردی است که باعث از بین رفتن کیفیت نشادر یا بروز واکنش های شیمیایی می‌شود.

پلیمریزاسیون: بسپارش یا پلیمریزاسیون خطرناک ممکن است در اثر واکنش مواد با نشادر رخ دهد.

آمونیوم کلراید یک ترکیب غیر آلی و یک نمک کریستالی سفید است که در آب بسیار محلول است. آمونیوم کلراید یا نشادر در حالت محلول اسیدی ملایم است و حاصل واکنش اسید کلریدریک و آمونیاک می باشد.

آمونیوم کلراید یک نمک اسیدی کننده سیستمیک و ادراری است این ماده به حفظ PH کمک می کند و اثر ادرارآوری دارد. این نمک همچنین با تحریک غشای مخاطی اثر خلط آور دارد و برای تسکین سرفه استفاده می شود.

با ویژگی‌های آمونیوم پرسولفات هم آشنا شوید

کاربرد های آمونیوم کلراید(نشادر):

پزشکی: در پزشکی از این ماده به عنوان خلط آور در داروهای سرفه استفاده می شود.

شناور سازی: ماهی مرکب غول پیکر و برخی دیگر از گونه های ماهی مرکب بزرگ برای شناوری در آب دریا از محلول کلرید آمونیوم که در سراسر بدن آنها یافت می شود استفاده می کنند زیرا این ماده چگالی کمتری نسبت به آب دریا دارد.

صنعتی: کلرید آمونیوم به عنوان شار در تهیه فلزات ، برای پوشش قلع ، گالوانیزه یا لحیم کاری استفاده می شود.