یدات پتاسیم

نام های دیگر: Iodic acid, potassium salt

فرمول شیمیایی: KIO3

یدات پتاسیم چیست

پتاسیم یدات نوعی ترکیب یونی با درجه ذوب ۵۶۰ درجه سانتیگراد است و با فرمول شیمیایی KIO3 شناخته می‌شود. این تریک دارای جرم مولی (وزن مولکولی) ۲۱۴.۰۰۱ گرم در مول و وزن۹۳/۴ گرم بر سانتی متر مکعب می‌باشد.

همچنین یدات پتاسیم سفید رنگ و به شکل پودر است که در صنعت به عنوان یک عامل اکسید کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این رو اگر این ترکیب یونی در معرض مواد آتش زا یا احیا کننده قرار گیرد سبب آتش سوزی می‌شود.

روش‌های متنوعی برای تولید و سنتز پتاسیم یدات در دسترس است که آسان‌ترین آنها از طریق ترکیب نمودن یدیک اسید با پتاسیم هیدروکسید امکان پذیر می‌باشد. علاوه بر این پتاسیم یدات دارای کاربردهای بسیاری در صنایع غذایی از جمله یددار نمودن نمک خوراکی، فرآوری انواع مکمل‌های غذایی، تولید شیر خشک و در پخت نان و شیرینی می‌باشد.

با ویژگی‌های نشادر هم آشنا شوید

روش تولید یدات پتاسیم

در ابتدا اشاره کردیم که آسان‌ترین روش سنتز و تولید پتاسیم یدات، کمپوزیسیون یدیک اسید و پتاسیم هیدروکسید است. علاوه بر این روش تولید یدات پتاسیم، روش‌های مختلف دیگری مانند افزودن شکل مولکولی عنصر ید به محلول داغ و دارای غلظت پتاسیم هیدروکسید نیز در دسترس است.

حاصل گدازش پتاسیم یدید با مواد شیمیایی مانند کلرات پتاسیم، پرکلرات و برومات ماده‌ای مذاب و آب است. سپس با انجام فرایند کریستال سازی (کریستالیزاسیون) امکان جداسازی پتاسیم یدات فراهم می‌شود.

کاربرد یدات پتاسیم

همانطور که در ابتدا ذکر کردیم این ترکیب یونی دارای کاربردهای بسیاری در صنایع غذایی و همچنین پزشکی و داروسازی می‌باشد. برخی از این کاربردها عبارتند از:

تولید نمک یددار

یکی کاربردهای بسیار رایج پتاسیم یدید در صنایع غذایی، هنگام تهیه و فراهم کردن نمک یددار است. همانطور که می‌دانید مصرف نمک یددار و قرار دادن آن در رژیم غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو تولیدکنندگان محصولات غذایی ملزم به افزودن مقدار معینی ید خوراکی به نمک مصرفی مردم می‌باشند. لازم به ذکر است که می‌توان از هر دو ترکیب پتاسیم یدات و پتاسیم یدید در تولید نمک یددار استفاده نمود.

تهیه نان و شیرینی

از آنجا که پتاسیم یدات ماده‌ایی اکسید کننده است با افزودن آن به خمیر نان باعث قوی‌تر شدن پیوندهای پروتئین گلوتن موجود در خمیر می‌شود. حاصل این واکنش افزایش حجم نان و با سرعت بسیار بالاتری است.

در مجموع عوامل اکسید کننده قابلیت کشسانی و تحمل خمیر را افزایش می‌دهند و همچنین با تولید پل‌های دی سولفید در میان مولکول های گلوتن کیفیت خمیر را بالا می‌برند.

پزشکی

علاوه بر صنایع غذایی از یدات پتاسیم در صنعت داروسازی و پزشکی نیز استفاده می‌شود. این ترکیب یونی که به عنوان عامل دارویی در پزشکی کاربرد دارد کاملا مورد تایید سازمان سلامت جهانی است. یکی از کاربردهای این ترکیب برای درمان بیماری پرکاری تیروئید است. به این صورت که پس از قرار گرفتن این افراد در معرض اشعه ید رادیواکتیو، غده تیروئید قادر به جذب بیشتر ایزوتوپی مضر و در نتیجه ایجاد مسمومیت خواهد شد.

از این رو جهت ممانعت از بروز چنین اتفاقی پس از درمان قرص پتاسیم یدید و پتاسیم یدات تجویز می‌شود. این قرص‌ها کاملا بی ضرر و تشکیل شده از عنصر ید می‌باشند. در نتیجه جذب آنها به بدن آسیب نمی‌رساند. جالب است بدانید که پتاسیم یدات در معرض گرما و رطوبت دارای طول عمر بیشتری خواهد بود.

تولید شیر خشک

از آنجایی که وجود ید در رژیم غذایی نوزادان بسیار اهمیت دارد در تولید و تهیه شیر خشک از یدات پتاسیم استفاده می‌کنند.

سایر کاربردها

کاربرد دیگر پتاسیم یدات در آزمایشگاه‌ها و برای آنالیز و آزمایش عناصری مانند آرسنیک، روی و سایر ترکیبات مختلف است.

با ویژگی‌های کربنات استرانسیم هم آشنا شوید

نکات ایمنی یدات پتاسیم

با وجود کاربردهای فراوان یدات پتاسیم اما هنگام کار با این ترکیب باید نکات ایمنی را رعایت نمود.

پرهیز از قرار دادن پتاسیم یدات در برابر حرارت مستقیم، تماس با مواد آتش زا، عوامل احیا کننده، برخورد با عناصری مانند آلومینیوم، کربن، سولفیدها، پراکسید هیدروژن و ترکیبات آلی.
اگرچه این ترکیب در صنایع غذایی کاربرد دارد اما اگر به صورت فرآوری شده خورده شود باعث مسمومیت‌های بسیار خطرناک و شدید می‌شود.
اگر این ترکیب با پوست تماس پیدا کند پوست دچار سوختگی و خوردگی می‌شود. در صورت رخ دادن چنین اتفاقی به سرعت لباس فرد مصدوم را بیرون بیاورید و جای سوختگی را تمیز نمایید. سپس تا ۳۰ دقیقه آن را با با آب ولرم بشویید و در نهایت تا دو ساعت بعد محل را با مواد قلیایی آبکشی نمایید. توجه داشته باشید هنگام کمک به فرد مصدوم حتما خودتان از دستکش و ماسک استفاده کنید.
از تماس این ترکیب با چشم اکیدا پرهیز نمایید.