سدیم متا بی سولفیت

یکی از ترکیبات شیمیایی که به دلیل کاربردهای فراوانی که دارد در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سدیم متا بی‌ سولفیت است. روش ساخت و آماده‌سازی این ماده شیمیایی بسیار راحت بوده و می‌توان در مقیاس وسیع آن را تولید نمود.
در سایت فدک کیمیا، قصد داریم درباره سدیم متا بی‌ سولفیت، کاربرد‌ها و مضرات آن بیشتر صحبت کنیم.

سدیم متا بی‌ سولفیت

سدیم متا بی‌ سولفیت که با نام‌های متا بی‌ سولفیت سدیم، پیروسولفیت و نمک دی سدیم نیز شناخته می‌شود، نوعی ترکیب غیر آلی است که به صورت پودر جامد سفید متمایل به زرد تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیروسولفیت خاصیت ضد عفونی کنندگی و آنتی اکسیدان بسیار بالایی دارد و می‌توان از آن برای ضدعفونی، تصفیه و حتی تولید انواع کالاهای خوراکی و غیر خوراکی استفاده نمود. این ماده در صورت قرار گرفتن در معرض رطوبت هوا، در مدت زمان بسیار کمی اکسید می‌شود.

با ویژگی‌های پتاسیم هیدروکساید هم آشنا شوید

فرمول شیمیایی سدیم متا بی‌ سولفیت

پیروسولفیت با فرمول NA2S2O5 شناخته می‌شود. جرم مولکولی این ماده 190 گرم بر مول و چگالی آن 1.48 گرم بر سانتی‎متر مکعب است. دمای جوش سدیم متا بی‌ سولفیت 315 درجه سانتی‎گراد و دمای ذوب آن 150 سانتی‎گراد می‌باشد.

تماس مستقیم این ماده با پوست، می‌تواند باعث سوختگی‌های سطحی شود و همچنین، استشمام آن نیز می‌تواند برای انسان و سایر موجودات خطرناک باشد. درنتیجه، هنگام کار با این ماده، می‌بایست جوانب احتیاط را رعایت نمود.

کاربردهای سدیم متا بی‌ سولفیت

سدیم متا بی‌ سولفیت به دو صورت گرید خوراکی و گرید صنعتی ساخته می‌شود و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد، در صنایع زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این قسمت، به معرفی برخی از مهم‌ترین کاربرد‌های این ماده می‌پردازیم.

گرید خوراکی

کاربرد به عنوان نگهدارنده

از گرید خوراکی متا بی‌ سولفیت سدیم می‌توان برای جلوگیری از تکثیر باکتری‌ها در مواد غذایی نظیر مواد غذایی صنعتی، میوه و سبزیجات و همچنین بالا بردن تاریخ انقضای آن‌ها استفاده نمود. میزان مجاز مصرف گرید خوراکی پیروسولفیت برای انسان چیزی حدود 0.7 گرم به ازای هر یک کیلوگرم وزن (برای هر روز) تخمین‌ زده می‌شود. در صورتی که فرد به این ماده حساسیت داشته باشد، می‌بایست كمتر از این مقدار را مصرف کند.

برای تولید برخی از غذاهای فرآوری شده مانند انواع سس‌ها، سوسیس و کالباس، صدف‌ها و ترکیباتی که حاوی سویا هستند نیز از پیروسولفیت استفاده می‌شود. همچنین، این ماده نوعی بهبود دهنده خمیر بیسکویت تلقی می‌شود و باعث انعطاف بیشتر خمیر و حفظ کیفیت بیسکوییت می‌شود.

کاربرد در تهیه آبلیمو

آب لیموی طبیعی و خالص، در مدت زمان کمی دچار تغییر رنگ و ته نشین شدن می‌شود. برای حفظ طعم، رنگ و خاصیت آب لیموی تازه، به آن مقدار کمی پیروسولفیت (250 ppm) به عنوان نگهدارنده اضافه می‌کنند.

کاربرد در تهیه میوه خشک

برای ماندگاری بیشتر میوه‌های فصول مختلف سال و استفاده طولانی مدت از آن‌ها، می‌توان از روش سولفوره کردن استفاده نمود. سولفوره کردن شامل واکنش‌های شیمیایی مواد خوراکی برای جلوگیری از تغییر بافت در برابر هوا و اکسید شدن می‌باشد. پس از سولفوره کردن، خواص مختلف مانند طعم، رنگ و شکل میوه‌ها تغییر نمی‌کند و همچنان مانند روز اول باقی می‌ماند.

با قرار دادن تکه یا ورقه‌های میوه در محلول‌های سولفور دار مانند سدیم متا بی‌ سولفیت، دی اکسید سولفور و… می‌توان آن‌ها را برای مدت زمان بسیار زیادی نگهداری نمود. برای این کار، حدود 1 الی 1.5 قاشق پیروسولفیت را در یک لیتر آب حل نموده و سپس تکه‌های میوه را به مدت 15 دقیقه و میوه‌های ورقه‌ای شده را به مدت 5 دقیقه در محلول خیس داده و پس از آن، آن‌ها را با آب سرد بشویید.

در انتها، تکه‌ها یا ورقه‌های میوه را روی یک سینی توری پهن کنید و اجازه دهید به طور کامل خشک شوند.

گرید صنعتی

پاک کنندگی

از پیروسولفیت در کارخانجات تولید‌کننده نوشیدنی‌های میوه‌ای، برای استریل و حفظ خاصیت آنتی اکسیدان طبیعی استفاده می‌شود. در واقع، برخی از افرادی که پس از نوشیدن آب میوه‌های صنعتی دچار واکنش‌های آلرژیک می‌شوند، نسبت به سدیم متا بی‌ سولفیت حساسیت دارند.

نساجی و کاغذ سازی

از گرید صنعتی سدیم متا بی‌ سولفیت در صنعت نساجی و کاغذ‌سازی برای سفید کردن انواع کاغذ، پارچه، کتان، پشم و… استفاده می‌شود. همچنین، این ماده باعث برگشت‌پذیر شدن پارچه پس از شستشو شده و از شور رفتن یا کش آمدن پارچه جلوگیری می‌کند.

علاوه بر این، از گرید صنعتی پیروسولفیت در صنعت چرم‌سازی، برای جلوگیری از ترک خوردگی و افزایش مرغوبیت چرم استفاده می‌شود. پیروسولفیت خشک نیز به عنوان ماده جاذب رطوبت در بسته‌بندی کفش و کیف استفاده می‌شود.

چنانچه نسبت به این ماده حساسیت دارید، بهتر است پس از خرید کفش و کیف نو، بسته جاذب رطوبت را خارج کرده و کالای خریداری شده را برای مدت زمان کمی در معرض هوای آزاد قرار دهید.

تصفیه آب

پیروسولفیت به عنوان یک عامل از بین برنده باکتری عمل کرده و می‌توان از آن برای جرم زدایی لوله‌های آب دستگاه آب شیرین کن استفاده نمود. با بکارگیری این ماده، حجم کلر مصرفی کمتر شده و اکسیژن محلول در آب نیز کاهش می‌یابد.

داروسازی

پیروسولفیت نوعی آنتی اکسیدان است و می‌توان از آن برای تولید داروهای خوراکی، موضعی و حتی تزریقی استفاده نمود. همچنین، از پیروسولفیت با PH اسیدی برای بالا بردن تاریخ انقضای داروهای خوراکی استفاده می‌شود.

صنایع آرایشی بهداشتی

خاصیت نگهدارندگی و آنتی اکسیدان بالای پیروسولفیت باعث شده که از آن برای ساخت طیف وسیعی از لوازم آرایشی و بهداشتی نظیر لاک ناخن، انواع ماسک‌ها، کرم‌ها و لوسیون‌های مختلف، شامپو‌ها و… استفاده شود. این ماده در مقدار محدود، باعث تقویت و نرم شدن پوست و مو می‌شود.

استخراج طلا

یکی از مراحل بازیافت برد‌ها و قطعات الکترونیکی این است که طلای بکار رفته در آن‌ها را استخراج و تسویه کرده و برای کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار می‌دهند. زمانی که سدیم متا بی‌ سولفیت در آب حل شود، گاز سولفور دی اکسید از آن متصاعد می‌شود که این گاز، برای رسوب دهی طلا در محلول تیزاب سلطانی و کلرید مناسب است. در واقع، از این ماده برای ترکیب با اوره استفاده می‌شود.

سایر کاربردها

علاوه بر مواردی که در قسمت‌های بالا عنوان کردیم، از نمک دی سدیم در کاربرد‌های دیگری نیز استفاده می‌شود. به عنوان مثال در ظاهر‌سازی عکس، تولید پلاستیک، آماده‌سازی رنگ و رنگرزی، حذف کلر اضافی، تولید مصالح، از بین بردن برخی از زباله‌های صنعتی و… از این ماده استفاده می‌شود.

با ویژگی‌های اسید سیتریک هم آشنا شوید

مضرات سدیم متا بی‌ سولفیت

با اینکه این ماده کاربردهای فراوانی دارد و طیف وسیعی از صنایع از آن استفاده می‌کنند، اما نمی‌توان از مضرات آن چشم پوشی کرد. در اکثر مواقع، استفاده نادرست و شیوه غلط بکارگیری نمک دی سدیم باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.

در صورتی که از مقدار بیش از حد مجاز نمک دی سدیم به عنوان نگهدارنده غذا استفاده شود، احتمال کاهش سولفیت در کبد کمتر می‌شود. اگر مصرف خوراکی این ماده به صورت مداوم باشد، احتمال آسیب به سیستم ایمنی بدن و در نتیجه بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان، ناباروری، مشکلات عصبی و اختلال در رشد شدت می‌یابد.

توجه داشته باشید که به هیچ عنوان، نباید نمک دی سدیم را به صورت خالص مصرف کنید. مصرف حدود 10 گرم از این ماده به صورت خالص، می‌تواند احتمال مرگ ناگهانی را به شدت افزایش دهد.

مصرف نمک دی سدیم خالص باعث تحریک بیش از حد دستگاه گوارش و ظاهر شدن علائمی نظیر تهوع، استفراغ، درد‌های شکمی، اسهال و… می‌شود.

به هیچ عنوان نباید پودر سدیم متا بی‌ سولفیت را ببویید و یا بدون دستکش آن را لمس کنید. در صورت استنشاق می‌بایست بلافاصله در معرض هوای آزاد قرار گرفته و نفس عمیق بکشید و چنانچه احساس سرگیجه و مشکل تنفس داشتید، هر چه زودتر به نزدیک‌ترین واحد اورژانس مراجعه نمایید.

در صورت لمس مستقیم بدون دستکش و لباس محافظ، می‌بایست هر چه سریع‌تر محل تماس را با آب فراوان شستشو دهید.
قابلیت اشتعال بالای این ماده باعث شده که کار با آن در دماهای بالا، خطرناک و نیازمند رعایت تمامی موارد ایمنی باشد. همچنین، زمانی که این ماده با آب مخلوط شود، به یک اسید بسیار خورنده تبدیل می‌شود و گازی سمی تولید می‌کند. در نتیجه، بهتر است در زمان کار با آن، لباس و ماسک محافظ را به تن کنید.