نقش منیزیم در گیاه و علائم کمبود آن

منیزیم دومین عنصر در جدول عناصر مندلیف است که به اشکال مختلف در ترکیبات معدنی یافت می شود. این ماده به وفور در پوسته زمین یافت می شود و استفاده از آن برای حیات جانداران بسیار ضروری است. منیزیم در گیاه یکی از عوامل حیاتی به شمار می آید که باعث تعادل در تغذیه گیاه می شود. در واقع منیزیم در گیاه یکی از عناصر اساسی در رشد و حیات گیاه است.

بیشتر بخوانید: کاربرد اروزیل در داروسازی

منیزیم چیست؟

منیزیم را با حروف اختصاری mg می شناسند که در کنار کلسیم و گوگرد برای گیاهان ماده بسیاری ضروری شناخته می شود. این عنصر به وفور در خاک وجود دارد. البته بسته به نوع خاک و اقلیم در برخی خاک ها بیشتر و در برخی کمتر یافت می شود.

از آنجا که این عنصر در کلروفیل گیاهان یافت می شود می توان به نقش اساسی آن در فتوسنتز و متابولیسم های حیاتی پی برد. علاوه بر آن منیزیم فعالیت آنزیم های گیاهی را نیز تقویت می کند و عامل کنترل و تنظیم چرخه اسید سیتریک گیاهی به شمار می‌آید.

عوامل کمبود منیزیم در خاک

همانطور که پیشتر اشاره شد منیزیم از عناصری است که به وفور در سطح خاک وجود دارد. اما گاهی بنا به دلایل مختلف ممکن است خاک دچار فقر منیزیم شود. این موضوع در سطح خاک علائم ظاهری دارد که از مهمترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش دمای خاک
خشک شدن خاک
کاهش سطح تبادلی
افزایش منگنز و آلومینیوم و ممانعت از جذب منیزیم
رقابت زیاد پتاسیم و آمونیوم با منیزیم و ممانعت از جذب آن در خاک

اشکال منیزیم در خاک

به‌طور کلی می توان منیزیم را به سه شکل در خاک یافت:

به صورت محلول در خاک که بسیار در دسترس است. در این حالت منیزیم به راحتی در تعادل با بخش های قابل تبادل است.
به صورت تبادلی که در این صورت باز مثبت یون منیزیم در سطح منفی خاک رس یا مواد آلی قرار می گیرد و برای گیاهان به راحتی قابل دسترس است.
به صورت غیر تبادلی که می توان آن را به شکل گره خورده در مواد معدنی اولیه در خاک یافت. این شکل منیزیم برای گیاه قابل دسترس نیست و برای قابل استفاده کردن آن نیاز به تغییرات دارد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مواد نگهدارنده خوراکی

نقش منیزیم در گیاهان

از آنجا که منیزیم در کلروفیل گیاهان یافت می شود نقش اساسی در فرایند و چرخه فتوسنتز دارد. این عنصر در کلروفیل گیاه آنزیم هایی که درگیر چرخه فتوسنتز هستند را فعال می کند و نقش اساسی در سنتز اسید نوکلئیک ها دارد.

علاوه بر موارد گفته شده منیزیم موجود در گیاهان برای جابجایی کربوهیدرات هایی مثل قند و نشاسته امکان تسهیل در جابجایی را ایجاد می کنند.

همچنین منیزیم توان تولید روغن و چربی را در گیاهان دارای دانه های روغنی افزایش می دهد که این موضوع یک مزیت به شمار می آید.

امروزه استفاده از منیزیم با توجه به نقش و ضرورت حضور آن برای سلامت گیاه به اشکال مختلف صورت می گیرد. به طور مثال وجود مواد آلی که غالبا غنی از این عنصر است می تواند به شکل کود مرغی گیاه را تقویت کند. اشکال مختلف دیگری نیز برای استفاده از این عنصر وجود دارد که در ادامه این مطلب به آن اشاره می شود.

روش های جذب منیزیم توسط گیاهان

گیاهان برای اینکه بتوانند منیزیم موجود در سطح خاک را جذب کنند از روش های مختلفی استفاده می کنند. نکته مهمی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد این است که میزان جذب این عنصر توسط گیها به دو عامل اساسی بستگی دارد: میزان غلظت منیزیم محلول در خاک و میزان توانایی خاک در آزادسازی عنصر منیزیم.

با این وجود گیاه تلاش می کند تا با دو روش زیر برای جذب منیزیم اقدام کند:

استفاده از روش غیرفعال با ایجاد جریان تعریق
استفاده از روش پخشیدگی با هدایت یون ها از ناحیه غلیظ به ناحیه رقیق

بیشتر بخوانید: مواد شیمیایی ضد خوردگی

علائم کمبود منیزیم در گیاهان

همانطور که اشاره شد وجود منیزیم در کلروفیل گیاه وقتی به میزان کافی باشد عمل فتوسنتز به درستی صورت می گیرد. از همین رو بسیاری از گیاهانی که سرسبز و شاداب و سبز رنگ هستند، از این عنصر غنی هستند. اما در شرایطی ممکن است گیاه در جریان فقر منیزیم قرار گیرد و نتواند آن را از خاک جذب کند. این کمبود در ظاهر گیاه به سرعت نمایان می شود.

از مهم‌ترین نشانه هایی که می توانید پی به کمبود منیزیم در گیاه ببرید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

از بین رفتن رنگ سبز و شاداب گیاه
پیر شدن برگ ها
بروز لکه های زرد در برگ های گیاه
ایجاد رنگ های غیرعادی مثل بنفش متمایل به قرمز در برگ ها
کاهش وزن دانه های گیاه

گیاهان حساس به کمبود منیزیم

با وجودی که عنصر منیزیم برای گیاهان ضروری است و کمبود آن می تواند باعث بروز آسیب در گیاه شود. اما برخی گیاهان در جریان کمبود منیزیم بیش از حد حساس هستند و خیلی سریع از بین می روند.

از جمله گیاهان حساس به کمبود منیزیم میتوان به خیار، بادمجان، سیب زمینی، کلم، فلفل، گوجه فرنگی، سیب، انگور، چغندر قند، موز، هندوانه و مرکبات اشاره کرد.

کود سولفات منیزیم 7 آبه

یکی از اشکال استفاده از منیزیم برای تقویت گیاه استفاده از کود سولفات منیزیم 7 آبه است. در این کود از میزان مشخصی MgO و SO3 استفاده می شود. این ترکیبات به دلیل حلالیت بالایی که دارند می توانند به راحتی در خاک حل شوند. در زمان استفاده از این کود تنها یک محدودیت وجود دارد و آن هم عدم استفاده همزمان با کودهای فسفاته است.

نکته مهم درباره استفاده از کود زمانی است که برای آن باید لحاظ شود. بهترین زمان قبل از کشت برای محصولات زراعی است. در این زمان مقدار کافی از کود روی خاک پاشیده می شود. گاهی نیز از آن در زمان آبیاری به شکل محلول در آب استفاده می کنند.

برای محصولات باغی نیز بسته به سن درختان می توان دوزهای مشخصی از این عنصر را استفاده کرد. بهترین زمان اواخر فصل بهار یعنی زمانی که شکوفه دهی درختان تمام شده به صورت محلول پاشی استفاده کنید.

بهترین شکل استفاده از این کود نیز محلول پاشی است که به سرعت روی برگ گیاهان قرار می گیرد و از طریق برگ جذب گیاه می شود.

بیشتر بخوانید: مزایای جوش شیرین برای دندان

کود مایع منیزیم نیترات

نوع دیگری از کودهای حاوی منیزیم، کودهای مایعی است که با نام منیزیم نیترات شناخته می شوند. این کود دارای میزان مشخصی از منیزیم و NO3 است. این کود به شکل مایع در بازار یافت می شود. برای مصرف آن نیز باید در فصول سرد سال مورد استفاده قرار گیرد.

نکته مهمی که درباره استفاده از کودهای مختلف باید در نظر بگیرید این است که خرید کود را تنها از شرکت‌هایی انجام دهید که اصول بهداشتی و استانداردهای لازم را در زمان تولید و بسته بندی کود مورد توجه قرار می دهند. ترکیبات مناسب مورد استفاده در کودها و نیز زمان تولید و انقضای آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

همچنین در زمان استفاده از هر نوع کودی بهترین دستورالعمل را مورد توجه قرار دهید. با توجه به روش‌های مختلف تولید کود، به نظر می رسد بهترین روش استفاده بر مبنای دستورالعملی است که کارخانه ها آن را روی بسته بندی ها درج می کنند.

نکته پایانی اینکه از افراط در استفاده از انواع کود بپرهیزید. چرا که به همان میزان که فقر عناصر مختلف می تواند باعث از بین رفتن گیاه شود، استفاده بیش از حد از کود نیز می تواند باعث نابودی گیاه شود.