مواد شیمیایی خوراک دام و طیور - فدک دیار کیمیا

مواد شیمیایی دام و طیور یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در تهیه تغذیه حیوانات است. امروزه انواع مختلفی از خوراکی‌های دام و طیور را شاهد هستیم که در تولید آنها از مواد شیمیایی مختلف استفاده می‌شود.

مواد شیمیایی دامی با مواد شیمیایی خوراکی متفاوت است و برای تولید و پرورش دام و طیور در سنین و نژادهای مختلف بسیار پرکاربرد است. این مواد باعث رشد و پرورش زودتر آنها می‌شود. اما تمام خوراکی‌ها بی خطر نیستند و برخی مواد شیمیایی در تولید مواد غذایی دام‌ها و طیور می‌تواند دردسرساز باشد و سلامتی انسان‌ها را تهدید کنند.

با پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت پرورش سنتی دام و طیور نمی‌تواند بخوبی پاسخگو تأمین انواع پروتئین مورد نیاز انسان‌ها باشد. به همین‌خاطر، روش‌های نوین پرورش دام و طیور پیشرفته شگفتی داشته است.

از ترکیبات شیمیایی مختلفی در تولید غذاهای متفاوت و خوراک‌های دام و طیور استفاده می‌شود که نقش بسیار کلیدی در رشد و پرورش این دسته از حیوانات دارد.

آشنایی با مواد شیمیایی دام و طیور

تهیه مواد غذایی یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های بشر است که از زمان خلقت تاکنون ذهن انسان و تمدن بشری را به خودش مشغول کرده است.

تحقیقات زیادی انجام شده است و مواد شیمیایی مختلفی برای به‌دست آمدن انواع مواد غذایی مانند گوشت، شیر، تخم مرغ و فراورده‌های دامی استفاده می‌شود که کمک می‌کند خواص مفید بیولوژیکی اضافه و هزینه‌ها و زمان تولید کمتر شود.

مواد شیمیایی در تولید مکمل‌های خوراکی دام و طیور حضور پررنگی دارند که به رفع کمبودهای غذایی و جذب بهتر مواد پروتئینی و معدنی کمک می‌کند.

در ادامه با مهم‌ترین مواد شیمیایی خوراکی دام و طیور آشنا می‌شوید:

هورمون‌های استروئیدی

یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی خوراک دام و طیور، هورمون‌های استروئیدی است. هدف استفاده از این ماده شیمیایی رشد سریع‌تر حیوانات می‌باشد. در واقع این هورمون در بعضی خوراکی‌های طیور و حیوانات اهلی استفاده می‌شود تا آنها قبل از کشتار سریع‌تر رشد کنند و به وزن ایده آل برسند.

از هورمون‌های استروئیدی در پرورش مرغداران بسیار استفاده می‌شود. اما همچنان بعد از پخت و پز کردن حیوان این هورمون در گوشت باقی می‌ماند و اثرگذاری خود را حفظ می‌کند. این گفته به این معناست که هورمون‌های استروئیدی باقی مانده توسط انسان‌ها بعد از کردن گوشت مرغ دریافت خواهد شد.

منگنز؛ فعال‌کننده آنزیم

منگنز یک عنصر شیمیایی در تولید خوراک دام و طیور است که به مقدار بسیار کم استفاده می‌شود. هدف اصلی استفاده این ماده شیمیایی فعال کردن آنزیم و تشکیل چند آنزیم است. این ماده مشکل در عملکرد تولید مثل، ناتوانایی های عضلات در نوزادان، کمبود متابولیسم، چربی و کربوهیدرات و ناهنجاری‌های اسکلتی را رفع می‌کند.

تاکنون این ماده شیمیایی اثرات منفی برای سلامتی نداشته است. اما همچنان باید از مقدار مشخص شده آن برای تولید خوراک دام و طیور استفاده شود. معمولاً میزان مصرف منگنز در تولید فرآورده‌های غذایی حیوانات و طیور بسیار کم است.

ملامین

ملامین از جمله مواد شیمیایی خوراک دام و طیور است که به‌صورت ناخواسته به خوراک طیور اضافه می‌شود. این ماده شیمیایی در ساخت انواع پلاستیک استفاده می‌شود که گاهی اوقات به‌صورت ناخواسته داخل محصولات گندم قرار می‌گیرد و طیور و دام‌های زیادی را از این طرح را آلوده می‌کند.

در حقیقت ماده شیمیایی ملانین ماده‌ای است که برای استفاده ممنوع شده و هر خوراکی حاوی این ماده شیمیایی غیر قابل استفاده است.

آفت کش ها

آفت کش ها از جمله مواد شیمیایی هستند که برای کنترل کیفیت تولید دانه‌های کشاورزی استفاده می‌شود و از طریق آن می‌توان آلودگی حشرات را به حداقل رساند. اما ممکن است اثرات آن روی محصولات کشاورزی باقی بماند و از طریق خوراک و غلات اصلاح شده وارد بدن طیور و دام‌ها شود.

در جهان امروزی که تقاضای پروتئین در حال افزایش است. افزایش تولید دام و طیور را شاهد هستیم. تولید دانه‌های معدنی و مکمل‌ها نیز نقش بسیار مفیدی در صنعت خوراک دام و طیور ایفا می‌کند. پس باید حداکثر تلاش خود را به کار گیریم تا مواد شیمیایی مضر و آفت کش ها از طریق تولید دانه‌های گیاهی وارد تغذیه دام و طیور نشود و سلامتی انسان‌ها به خطر نیافتد.

انواع مختلف فسفات‌های خوراکی معدنی

فسفات‌های خوراکی معدنی همان نمک‌های معدنی اسید فسفریک است که در تولید تغذیه طیور و دام‌ها نقش کلیدی دارد و به تأمین نیازهای فسفر برای رشد به طرح دام و طیور استفاده می‌شود.

امروزه صنعت دامپروری با هدف رشد بهینه باروری و رشد استخوان‌ها برنامه ریزی می‌شود که استفاده از مواد های خوراکی معدنی برای رسیدن به این هدف بیشترین سهم را دارد.

جالب است بدانید که حدود 80 درصد فسفر مصرفی از طریق گروه‌های هیدروکسی تأمین می‌شود. از دیگر اثرات این ماده شیمیایی می‌توان تشکیل اصلی‌ترین اجزای سلول، غشا و مایعات بدن اشاره کرد که بخوبی باعث تأمین انرژی کافی می‌شود.

همچنین حضور فسفر در تغذیه حیوانات به‌عنوان یک بافر به انتقال فسفولیپیدها و اسیدهای چرب جهت تشکیل اسیدهای آمینه و ساخت DNA بسیار کمک می‌کند.

آفلاتوکسین ها

آفلاتوکسین ها عضو مواد بیوشیمیایی است ک توسط گونه‌های آسپرژیلوس تولید می‌شود. این ماده در اکثر غلات ها و حبوبات مانند ذرت خوشه‌ای، ارزن و مغز دانه حضور دارد و ممکن است بخشی از خوراک دام و طیور را تشکیل دهد.

خوراک دام و مواد تشکیل‌دهنده آن جزء برنامه غذایی بسیار مهم حیوانات است که در صورت آلوده بودن، تأثیر منفی روی رشد و سلامتی آنها می‌گذارد و در آخر محصول نهایی ممکن است سلامتی انسان را نیز تهدید کند.

سنگ آهک

سنگ آهنگ به‌دلیل شکل‌گیری های متنوع آن، ظاهر و انواع مختلفی دارد و برای کاربردهای گوناگون استفاده می‌شود.

مصرف اصلی این ماده شیمیایی در معماری و ساخت سازه‌های مختلف است که امروزه از آن به‌عنوان ماده معدنی بسیار استفاده می‌شود. این ماده در صنعت کشاورزی با هدف خنثی‌کننده اسیدها و کشاورزی کاربرد دارد و خاصیت‌های ضدعفونی‌کننده آن در تصفیه آب آشامیدنی زبانزد است.

علاوه بر این، پودر سنگ در خوراک طیور تخمگذاران به‌دلیل جذب کلسیم اضافه می‌شود. زیرا حدود ۳۵ درصد آن از کلسیم تشکیل شده است.

نمک

همه ما می‌دانیم نمک از سدیم و کلر تشکیل می‌شود و منبع مناسبی برای تأمین این دو عنصر است. معمولاً مقدار اندکی نمک در خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. اما توصیه می‌شود مقدار آن نباید از ۲۵ درصد بیشتر شود. همچنین در صورت استفاده از پودر ماهی اضافه کردن نمک طعام ممنوع است. زیرا پودر ماهی حاوی مقدار زیادی نمک است.

جوش شیرین (بی کربنات سدیم)

سدیم بی کربنات همان جوش شیرین یک ترکیب شیمیایی ساخته شده از کاتیون سدیم و آنیون بی کربنات است. این نمک محلول را قلیایی می‌کند و توانایی خنثی‌سازی اسید را دارد. معمولاً از این ترکیب برای درمان بیماری‌های حاصل از اسیدیته بالا بسیار استفاده می‌شود و در رفع سوزش معده بسیار کاربرد دارد.

از دیگر کاربردهای سدیم بی کربنات می‌توان به مواد غذایی دام و طیور اشاره کرد که با هدف تأمین سدیم استفاده می‌شود. همچنین به‌عنوان بافر در بسیاری از خوراک‌های دام حضور دارد.

اکسید منیزیم

اکسید منیزیم و مشتقات آن کاربردهای فراوانی در دنیای امروزه دارد. این ترکیب به‌صورت پودر سفید رنگ به‌دست می‌آید و براحتی رطوبت محیط را جذب می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های این ماده می‌توان به دریافت منیزیم اشاره کرد که مصرف آن در نمونه‌های دارویی به رفع یبوست و کنترل افسردگی کمک شایانی می‌کند. همچنین این ماده شیمیایی در تولید مواد غذایی دام و طیور کاربرد دارد و افزودن آن باعث افزایش احتمال تخمک‌گذاری و بهبودی بهبود کیفیت پوست تخم حیوانات می‌شود.

همچنین حضور اکسید منیزیم در خوراک دام شیرده تأثیر فوق‌العاده‌ای به رشد میکروارگانیسم های مفید دستگاه گوارش و افزایش پروتئین میکروبی می‌گذارد. از دیگر مزایای استفاده از اکسید منیزیم در تولید مواد شیمیایی دام و طیور می‌توان به افزایش چربی شیر، بهبود هضم نشاسته و کاهش هزینه استفاده از بافر اشاره کرد.

سولفات کبالت

سولفات کبالت تشکیل شده از نمک معدنی و اسیدسولفوریک، یک ترکیب نمک فلزی است که براحتی در آب و متادون حل می‌شود. این ماده شیمیایی کاربردهای فراوانی دارد و در ساخت باتری‌های لیتیوم به‌عنوان کاتد عمل می‌کند.

این ماده به دو صورت بدون آب و آبی وجود دارد که فرم آبی آن، به دو دسته یک آبه و هفت آبه تشکیل می‌شود.

از دیگر کاربردهای سولفات کبالت می‌توان به کاتالیست‌های آن اشاره کرد که برای رفع گوگرد از فرآورده‌های نفتی استفاده می‌شود.

آمونیوم کلراید

آمونیوم کلراید یا نشادر یک حلال در آب است که به‌صورت نمک کریستالی سفید به‌دست می‌آید. این ترکیب نمکی اسیدی است که به حفظ PH کمک می‌کند و در ترکیبات کود و طعم‌دهنده برخی نوشیدنی‌ها قابل استفاده است.

کاربردهای آمونیوم کلراید بسیار فراوان است که به‌عنوان یک ماده حاوی کلرید غیر عالی و نمک آمونیوم در ساخت دیگر ترکیبات سامانیان به کار می‌رود و در صنایع مختلف مانند فلز پزشکی از صنایع غذایی آزمایشگاهی و باطری سازی پرکاربرد است.

این ماده در تولید شامپوهای مو چسب‌های اتصال دهنده محصولات تمیز کننده رایج است

یدات پتاسیم

پتاسیم یدات به‌عنوان یک ترکیب یونی در صنایع مختلف کاربرد دارد و از نظر ظاهری همانند پودر سفید رنگ است. این ترکیب یک عامل اکسید کننده است که هنگام برقراری تماس با مواد قابل احتراق موجب آتش سوزی می‌شود.

امروزه از روش‌های مختلفی برای سنتز نمودن این ترکیب استفاده می‌کنند که سریع‌ترین راهکار آن ترکیب پتاسیم هیدروکسید با یدیک اسید است که در زمینه یددار کردن نمک خوراکی، تهیه مکمل‌های غذایی، ساخت شیر خشک و یک افزودنی مناسب برای پخت نان و شیرینی کاربرد فراوانی دارد.

نتیجه‌گیری

مواد شیمیایی دام و طیور بسیار گسترده هستند که هر کدام هدف خاصی برای استفاده دارند. این مواد شیمیایی با مواد شیمیایی کشاورزی و  مواد شیمیایی صنعتی بسیار متفاوت هستند.

به‌طور کلی، این مواد شیمیایی به رشد و پرورش بهتر حیوانات کمک بزرگی می‌کنند و باعث می‌شود از محصولات با کیفیت بهتر حیوانات پرورش یافته بهره مند شد.